Από τον Τιμόθεο Μαυρόπουλο (Υποψήφιος διδάκτωρ στο Stockholm School of Economics)
Ποιότητα της ονειροφαντασίας από το Θέατρο Τέχνης Μόσχας
Το ατίθασο παιδί του Ρωσικού θεατρικού γίγνεσθαι, ο Κονσταντίν Μπογκομόλοφ... είχε επιτυχία στην ανάγνωση της δικής του Βίβλου.
Η σκηνοθεσία των «Αδελφών Καραμάζοφ» χαρακτηρίζεται από την Ποιότητά της. Η απόδωση της (μη) εξέλιξης του Ρωσικού βίου και της χρονικής στασιμότητάς του φαίνεται στην αδυναμία των πολυμέσων και της μετανεωτερικής διακόσμησης – δερμάτινους καναπέδες δίπλα σε μια μοντέρνα κουζίνα – να διαβάλλει το άχρονο πάθος των «Αδελφών». Η πεντάωρη αναπαράσταση της άχρονης ρωσικής πραγματικότητας αποτελεί ένα επίτευγμα.
Το ντοστογιεφσκικό σύμπαν έχει βέβαια δικούς του κανόνες. Ο Μπογκομόλοφ τους παραβιάζει με τη λεσβιακή εκδοχή του διαλόγου της Κατερίνας με τη Γκρούσενκα, την σαδιστική ορμή που δέχεται ο ζωντανός Μίτια Καραμάζοφ και τη νεκροφιλική ώθηση που δέχεται ο κουστουμάτος στο χώμα Φιόντορ Πάβλοβιτς, την εισβολή μουσικής εύρους από Vysotsky μέχρι Verka Serduchka (σα να λέμε από Αλεξίου μέχρι Πάμελα), την αυτοκτονία του «Αγίου» Καραμάζοφ, του Αλιόσα, κάτι που υποδηλώνει έναν αυθορμητισμό στην ερμηνεία... Εξάλλου, οι «Αδελφοί Καραμάζοφ» έπρεπε να αποτελέσουν μέρος ενός μεγαλύτερου έργου με τίτλο «Η Ιστορία του Μεγάλου Αμαρτωλού», όπου ο Αλιόσα Καραμάζοφ προοριζόταν από τον ίδιο τον Ντοστογιέφσκι για μια «εξέχουσα» αποστολή... δολοφονίας του Τσάρου. Να σημειωθεί επίσης ότι η αυτοκτονία του Αλιόσα, που με τη Σισύφια υπομονή κουβαλά τον δικό του σταυρό, μπορεί να προκαλεί συνειρμούς με την αυτοκτονία του Σταυρόγκιν στους «Δαιμονισμένους». Αυτό όμως είναι άλλου παπά ευαγγέλιο, ας μην ανοίξουμε το θέμα.
Ο Μπογκομόλοβ παραθέτει ολοκληρωμένα την ιστορία των Καραμάζοφ, κάτι που ο ίδιος ο πρωτοδημιουργός τους ο Ντοστογιέφσκι δεν πρόλαβε να κάνει. Ο έξυπνος υπότιτλος της παράστασης – «Μια ονειροφαντασία του σκηνοθέτη Κ. Μπογκομόλοφ» – προστατεύει τον σκηνοθέτη-ερμηνέα από υπερβολικές κριτικές. Ο ίδιος σε μια σοφιστικέ εκπομπή της Ρωσικής τηλεόρασης υποστήριξε ότι το 85% των διαλόγων της παράστασης είναι παρμένες απευθείας από το άγιο πρωτότυπο των «Καραμάζοφ». Εξαιρετικός ο Ίγκορ Μιρκουρμπάνοφ στο ρόλο του Φιόντορ Πάβλοβιτς, πατέρα Καραμάζοφ: Πάθος και Οργή. Ο Έλληνας θεατής ωστόσο έπρεπε να μαντέψει παραδείγματος χάριν ότι ο Ιβάν Καραμάζοφ σε διάλογό του με τον πραγματοφανταστικό υπηρέτη του διαβόλου ρωτάει: «Υπάρχει άραγε Θεός;». Η ελληνική μετάφραση; «Υπάρχει Θεός.» Έτσι, καταφατικά. Οι παραγωγοί της παράστασης σε αυτή και μια σειρά άλλων περιπτώσεων θα έπρεπε να φροντίζουν καλύτερα τον Έλληνα θεατή δίνοντάς του μια σωστότερη μετάφραση, εκτός κι αν ο σκοπός ήταν ο θεατής να σχίσει την όραση και την ακοή του, αναπτύσσοντας έτσι μια πρωτόγνωρη διορατικότητα. Θα μπορούσε η διορατικότητα του θεατή να βοηθηθεί από τις δύο τεράστιες τηλεοράσεις plasma στη σκηνή... (Ποιός ξέρει... ρητορική «;»).
Η μεγαλύτερη (αρνητική;) έκπληξη: ο Μέγας Ιεροεξεταστής, το κερασάκι και το ζουμί του έργου που... απουσιάζει. «Διορθώσαμε το έργο Σου και το βασίσαμε στο θαύμα, στο μυστήριο και στην αυθεντία. Και χάρηκαν οι άνθρωποι, διότι πάλι σαν κοπάδι τους οδηγούν», έλεγε ο Μέγας. Ο σκηνοθέτης μάλλον δεν ήθελε να γίνει ιεροεξεταστής-ιεροερμηνευτής, γι΄αυτό και τον απέφυγε. Το κατά πόσο αυτό βελτίωσε την παράσταση, ας το κρίνουν οι θεατές.
Τα τελευταία λόγια του ο νεκρός πατέρας Καραμάζοφ τα είπε τραγουδώντας: «Σ’ αγαπάω ζωή.. και ελπίζω πως το συναίσθημα είναι αμοιβαίο».
Εμείς καλοσωρίζουμε το σύγχρονο Ρωσικό θέατρο στην Ελλάδα, αλλά θα θέλαμε να υπάρχει και μια θετικότερη πρόθεση για επικοινωνία μετά την παράσταση, ένας εκτενέστερος διάλογος με το κοινό. Είπαμε... αμοιβαίο το συναίσθημα.
Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ
