Από την θεατρολόγο Μαρία Μαρή
Ο «Ιππόλυτος», ένα από τα 19 σωζόμενα έργα του Ευριπίδη, παρουσιάστηκε πρώτη φορά το 428 π.Χ. στα Μεγάλα Διονύσια και απέσπασε το πρώτο βραβείο.
Πιστός οπαδός της Άρτεμης, ο Ιππόλυτος απαξιώνει τις χαρές του έρωτα και αρνείται να αποδώσει τιμές στη Αφροδίτη. Διαπράττει ύβρη ωστόσο γιατί δεν έχει σε ισορροπία στη ζωή του τα δύο στοιχεία, το απολλώνιο και το Διονυσιακό. Δηλαδή με αυτή την αδιαφορία δημιουργεί μια έλλειψη στην ανθρώπινη του φύση. Για να τον τιμωρήσει, η θεά του έρωτα οργανώνει πλεκτάνη για την καταστροφής του εμφυσώντας στη μητριά του, Φαίδρα, σφοδρό έρωτα για τον πρόγονό της. Η Φαίδρα εξομολογείται, μέσω της παραμάνας της, το πάθος της στον Ιππόλυτο, αλλά εκείνος την αποκρούει με αγανάκτηση, κατηγορώντας τη φύση των γυναικών. Η Φαίδρα ντροπιασμένη, αποφασίζει να δώσει τέλος στη ζωή της, αλλά, προκειμένου να σώσει την τιμή της, αφήνει ένα γράμμα για το Θησέα, με το οποίο κατηγορεί τον Ιππόλυτο πως την πρόσβαλε. Ο Θησέας βρίσκει τη γυναίκα του νεκρή και διαβάζοντας το γράμμα μαθαίνει πως αιτία του θανάτου της είναι ο Ιππόλυτος, που τάχα τόλμησε να την παρενοχλήσει. Ο Ιππόλυτος, δεσμευμένος με όρκο, αποσιωπά τα κίνητρα της Φαίδρας και αφήνεται έρμαιο στην οργή του Θησέα, ο οποίος ζητά από τον προστάτη του Ποσειδώνα την τιμωρία του γιου του. Όταν η αλήθεια βγαίνει στο φως, είναι πια αργά. Ο Ποσειδώνας εξαπολύει έναν τεράστιο ταύρο , που τρομάζει τα άλογα του Ιππόλυτου και αυτός βρίσκει το θάνατο, μπλεγμένος στα ινία του. Η Άρτεμη αποκαθιστά την τιμή του αδικοχαμένου πιστού της, αλλά ο Ιππόλυτος, θανάσιμα τραυματισμένος, πεθαίνει στα χέρια του απαρηγόρητου Θησέα.
Η παράσταση
Μια γυναίκα αρχοντική με ένα σεμνό ταγέρ και γόβες ξεκινά μια διήγηση μέσα σε αυτό το παλάτι τον Παρνασσό.
Ψηλαφίζει τον τοίχο, εξοικειώνεται με το χώρο και δοκιμάζει τη φωνή της, συντονίζεται με τον μουσικό Δημήτρη Καμαρωτό - δοκιμή με τα μικρόφωνα.
Μιλά για το ιστορικό αυτό κτίριο του Παρνασσού, το χώρο όπου θα διηγηθεί την ιστορία του Θησέα. Εκείνος έψαχνε πάντα για έναν ακροατή και αυτόν τον βρήκε σε εκείνη και της απήγγειλε 1466 στίχους, ποίημα χωρίς ρητορεία.
Ήχος και μουσική παρεμβάλλονται με τρόπο λειτουργικό.
Ο Σεφέρης το έχει πει αυτό. «Όταν δε χρειάζεται να ξεσπάσει ένα ποίημα, προτιμά να βηματίζει, και ο βηματισμός του αυτός ,όπως κάθε βηματισμός, είναι ένας τρόπος αλυσιδωτός, ο ένας κρίκος βαστιέται από τον άλλον και τον επαναλαμβάνει». Έτσι και η Αμαλία Μουτούση θα ανιχνεύσει το κείμενο του Ευριπίδη και θα υποκριθεί όλους τους ρόλους Άρτεμη, Φαίδρα, Ιππόλυτο, Θησέα, Αφροδίτη, Τροφό.
Ο Θησέας δεν έμενε ποτέ πουθενά. Βρισκόταν μόνιμα στο δρόμο. Όσο της διηγούνταν δεν τη ρώτησε, καμιά πληροφορία για εκείνη.
Η θεά Αφροδίτη, που την υπαινίσσεται ένας ήχος φλογέρας δηλώνει ότι θα συντρίψει όσους την περιφρονούν.
Σήμερα θα τιμωρήσει τον Ιππόλυτο. Ο Ιππόλυτος υμνούσε την Άρτεμη, η ηθοποιός έχει άλλη εκφορά του λόγου στο ρόλο του, λαχάνιασμα μετά από κυνήγι.
Η μουσική παίζει καθοριστικό ρόλο, ακολουθεί και ενορχηστρώνει το λόγο. Ο Χορός ανησυχεί για την ασθένεια της βασίλισσας του. Η μουσική είναι ηλεκτρονική μαζί και φυσικό όργανο φλογέρα.
Η τροφός ανησυχεί για τα βάσανα της Φαίδρας. Γρήγορος ρυθμός στο λόγο.
Η μουσική για την Τροφό ηλεκτρονική δίνει την αίσθηση των παιχνιδισμάτων για την μικρή Φαίδρα. Για την Τροφό η Φαίδρα θα είναι πάντα ένα παιδί, όπως είναι το παιδί για τη μάνα του.
Η Φαίδρα με αποφασιστική φωνή, γεμάτη ερωτισμό, κρατά με δυσκολία το κεφάλι της στητό.
Η Τροφός τη ρωτά γιατί ταλαιπωρείται «Πες κάτι, κοίτα με πόσο δυστυχισμένη είμαι!»
Στο άκουσμα του ονόματος του Ιππόλυτου από το στόμα της Τροφού η Φαίδρα δεν μπορεί να αναφερθεί στο όνομά του και τραυλίζει, ψελλίζει σύμφωνα ακατάληπτα, ένδειξη ταραχής «Ιππ…»
Η Τροφός πήρε τη στάση του ικέτη για να της αποσπάσει το όνομα αυτού με τον οποίο ήταν ερωτευμένη.
Τότε η Φαίδρα λέει «Με αυτόν!»
Η μουσική ακολουθεί την αγωνία της Φαίδρας, Η Τροφός στην αγωνία της για τη ζωή της Φαίδρας, για όσα θα πει, μιλά γρήγορα: Της λέει ότι είναι τραγικό και ότι πολλοί άντρες έχουν δει τα κρεβάτια τους μολυσμένα και την παροτρύνει «Τόλμησε τον έρωτα!» και συνεχίζει ότι έχει στο σπίτι φίλτρα για να ενώσει σε μια ευχή τις δυο καρδιές τους.
Ο Χορός, οι κόρες της Τροιζήνας, χαρούμενες βεβαιώνουν ότι πάνω στα βλέφαρα της Φαίδρας στάζει ο πόθος.
Η Τροφός με δική της απόφαση, εκμυστηρεύεται στον Ιππόλυτο τον έρωτα της Φαίδρας και τότε ο γιος της αμαζόνας την απειλεί και την αποκαλεί προαγωγό.
Η Φαίδρα σε απελπισία την κατηγορεί. «Με ρήμαξε, είπε τις συμφορές μου, του, που του! του!» πάντα με τραύλισμα να ( απο)καλύπτει τη σύγχυση.
Η Τροφός ζητά συγνώμη από τον Ιππόλυτο. «Συγχώρεσε με παιδί μου, είναι στη φύση του ανθρώπου» για να ανταπαντήσει εκείνος «τους φτύνω τέτοιους φίλους». Ο Ιππόλυτος απευθυνόμενος στο Δία λέει ότι η γυναίκα είναι ένα ολέθριο κακό.
Οξύς ήχος – θυμός – ταραχή για όποιον δέχεται το ανάξιο άγαλμα στο σπίτι του, αυτό που φορά κοσμήματα στο ανδρείκελο. Πρέπει κάποιος την ευσέβεια να μάθει στη γυναίκα. Ακολουθεί μουσική και μετά ησυχία.
Η Φαίδρα νιώθει ότι λείπει το φως έξω από το παράθυρο και ο λόγος της έχει κατακερματιστεί. «Ρ.Π.ΤΠ.ΤΠ»
Με στριγκλιά φωνή αποκαλεί τέρας την Τροφό. Εκείνη λυπάται «εγώ που σε ανέθρεψα και έψαχνα φάρμακο για την ασθένειά σου;» Οι ήχοι που συνοδεύουν τους διαλόγους στην εξέλιξη έχουν καθοριστικό ρόλο.
Η Φαίδρα, εν μέσω ήχων μυστηρίου, ανακοινώνει στο Χορό ότι θα πεθάνει.
Η διήγηση της ραψωδού γίνεται σε διάφορα σημεία της αίθουσας του Παρνασσού. Εδώ πια κάθεται στην κόκκινη πολυθρόνα, κρατά το βιβλίο του μύθου και διαβάζει.
Ο Χορός όπου αν και βρισκόταν στους βράχους, ψηλά στις φωλιές έχει αγωνία για τη Φαίδρα και τη ζωή της. Τελικά εκείνη κρεμιέται. Η ραψωδός κρύβεται πίσω από την κόκκινη του εγκλήματος, του αίματος πολυθρόνα και φωνάζει βοήθεια. Η γυναίκα του Θησέα, η Βασίλισσα δεν υπάρχει πια. Απόλυτη συντριβή!
Ο Θησέας καταφθάνει και αναρωτιέται για τη βοή μέσα στο παλάτι.
Πολύ πετυχημένα ο ήχος και το φως τονίζουν την ενεργητική παρουσία των θεατών στην αίθουσα.
Η Φαίδρα φτάνει στη τεφροδόχο για να ξεφύγει από την πράξη της και την ντροπή. Η αίθουσα βυθίζεται στο σκοτάδι με ελάχιστα φωτιζόμενα σημεία. «Με άφησε αγάπη μου!» με διπλή φωνή. Ακούγεται ήχος χαρτιών, που υπαινίσσονται το γράμμα, που άφησε η Φαίδρα πριν αυτοκτονήσει. Σχεδόν κινηματογραφικά το βλέπει ο Θησέας και θυμωμένος από το αλλόκοτο γράμμα ζητά από το Ποσειδώνα να καταστρέψει τον Ιππόλυτο.
Ο Ιππόλυτος ρωτά με αφέλεια πως χάθηκε η Φαίδρα. Η ηθοποιός κρατά το τραπεζάκι μπροστά της με αγωνία, σαν σανίδα σωτηρίας. Ο Θησέας τον αποκαλεί αδίστακτο και εκείνος από ντροπή για όσα ακούει κρύβει το πρόσωπό του.
Ο Θησέας λέει τρομερά πράγματα για τον γιο του. Η ασέλγεια για τον άντρα δεν ταιριάζει, ενώ για τη γυναίκα είναι δεύτερη φύση.
Ο Ιππόλυτος πληγωμένος και έκπληκτος εκλιπαρεί, προσπαθεί να τον επαναφέρει «Πατέρα!. Το άγριο μένος της ψυχής σου είναι τρομερό!» και δικαιολογείται ότι είναι ανέγγιχτο από έρωτα το σώμα του και ότι θέλει να είναι άριστος. Ορκίζεται στο Δία και στο χώμα που πατά.
Ωραίο σκηνοθετικό εύρημα όταν μιλά ο Θησέας να ακούγονται δυο φωνές: της Αμαλίας Μουτούση, ραψωδού και του Δημήτρη Καμαρωτού μουσικού.
Ο Ιππόλυτος είναι απελπισμένος με τις κατηγορίες του πατέρα του και με την εξορία στην οποία τον καταδίκασε, ενώ ο Θησέας του ξεκαθαρίζει ότι οίκτος για την εξορία του, δεν μπαίνει στην καρδιά του. Ενώ ο Ιππόλυτος δειλά δεν ξέρει πώς να φύγει. «Φεύγω λοιπόν! Χαίρε γη της Τροιζήνας! Ύστατος χαιρετισμός! Ποτέ σας δεν θα δείτε άνδρα καθαρότερο από εμένα!»
Φαγκότο και άσμα χορικό. Άγγελος ανακοινώνει το θάνατο του Ιππόλυτου και περιγράφει τη σκηνή. Με συνοδεία υποχθόνιων ήχων, περιγράφεται η άγρια τρέλα που κυρίευσε τα άλογα και το άρμα του Ιππόλυτου που τσακίστηκε στα βράχια «Π.Τ.Π.Ι.»
Ο Χορός απευθύνεται στην Αφροδίτη. Η Άρτεμις στο θεολογείο, σε έναν χώρο στην αίθουσα του θεάτρου, λέει στο Θησέα με καταδικαστική σοβαρότητα στη φωνή «Σκότωσες το παιδί σου!» Ο Ιππόλυτος καθώς λιγοψυχά «Φευ, φευ! Μαλακά να αγγίζετε δούλοι, το πληγωμένο μου κορμί» Ήχος οξύ πόνου. Η Άρτεμη τον συμπονά. «Ω δύστυχε! Σε τι συμφορά είσαι δεμένος! Η γενναιόδωρη καρδιά σου σε σκοτώνει!» και ο Θησέας μετανιώνει λέγοντας «Μακάρι να ήμουν εγώ νεκρός, αντί για το παιδί μου!»
Έτσι κλείνει και η σκευοφόρος με την τέφρα της Φαίδρας και τελειώνει αυτή η ιστορία ενός ακόμα ήρωα. Μια ιστορία, σαν αυτές που συγκινούν περισσότερο.
Η ερμηνεία της ηθοποιού Αμαλίας Μουτούση και το πέρασμα απ’ όλα τα πρόσωπα της τραγωδίας με διαφορετική φόρτιση, κίνηση, φωνή, τραγικότητα, η συμμετοχή, ο ρόλος της μουσικής του Δημήτρη Καμαρωτού μέσα στην παράσταση ισότιμα και συνεργατικά, όπως την είχε σίγουρα οραματιστεί και σχεδιάσει ο ίδιος κατόρθωσαν σε συνδυασμό με τον υπέροχο αυτό χώρο, το φωτισμό του Γιάννη Δρακουλαράκου αλλά πρωτίστως με την ερμηνεία, να συγκινήσουν, να συνεπάρουν στην αφήγηση τους θεατές, να κάνουν τον θεατή, που ήδη ξέρει το μύθο να συγκινηθεί, να παρακολουθήσει με αγωνία και να κατακρημνιστεί, εκεί που τον περίμεναν, βιώνοντας το τραγικό με τη διπλή παρουσία ηθοποιού και μουσικού. Η οργάνωση του σκηνικού χώρου, Εύα Μανιδάκη και τα κοστούμια, Άγγελος Μέντης, λειτούργησαν υπαινικτικά και αφαιρετικά, πάντα υπογραμμίζοντας τη βαρύτητα της διττής ερμηνείας.
Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ
