Επιμέλεια συνέντευξης: Κωνσταντίνος Πλατής
Τι είναι αυτό που σας ενέπνευσε να γράψετε για τη ζωή του Φερεϋντούν Φαριάντ;
Τον Φερευντούν τον γνώρισα στις αρχές του 1990. Του είχα πάρει τη πρώτη συνέντευξη για την εφημερίδα «Επενδυτής» και δυστυχώς την τελευταία της ζωής του για το ένθετο του Έθνους «Ρεπορτάζ». Για να τον τιμήσω έγραψα το παραμύθι για μικρούς και μεγάλους «Το ταξίδι του Φερεϋντούν» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Καλειδοσκόπιο» σε εικονογράφηση της Περσίδας ζωγράφου Φιρουζέ Αχλαγί. Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε την αιτία να βρω τον μαγικό τρόπο να επιστρέψω στην εφηβεία και να παραμείνω ψυχικά έφηβος. Η συναναστροφή μου με μαθητές, κατέβασε τα χρόνια μου και έπαψα να συζητώ με τους συνομηλίκους μου για τον ΕΝΦΙΑ, τους φόρους, τις μειώσεις και την οικονομική λιτότητα. Πολύ περισσότερο απομακρύνθηκα από ερωτήματα του τύπου: «Πως τα πας με την πίεση και τη χοληστερίνη;». Πλέον τα μάτια των παιδιών με οδήγησαν στα δικά τους μονοπάτια, που όσο κι αν φαίνονται ευκολοδιάβατα, στην ουσία είναι όχι απλώς δύσκολα αλλά πολλές φορές φοβάσαι να τα διαβείς. Γιατί το παρελθόν είναι εκεί και περιμένει να σε αποδομήσει ανά πάσα στιγμή έτσι και μιλήσεις από καθέδρας. Η παιδική μας ηλικία είναι εκείνη που μας χαράζει μέχρι να φύγουμε απ’ τη ζωή. Μέσα λοιπόν απ’ το ταξίδι μου στον ευαίσθητο χώρο του παραμυθιού, ήρθα αντιμέτωπος με λάθη και παραλείψεις, καταβολές και ταμπού, φοβίες και αδυναμίες. Απ’ την άλλη, «προσπορίζομαι» ακόμη πνευματικά και συναισθηματικά κέρδη απ’ τις επισκέψεις μου στα σχολεία και συνομιλώντας, μέχρι στιγμής, με περισσότερους από 40.000 μαθητές. Έχω επισκεφθεί πολλά δημόσια και ιδιωτικά σχολεία της χώρας, δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια μέχρι πανεπιστημιακούς χώρους, όπου προσπαθώ μέσα από τον σεβασμό στη διαφορετικότητα του «Άλλου» και την αλληλεγγύη προς τον αδύναμο, να περάσω το μήνυμα του ίδιου του Φερεϋντούν, που ήταν η ελευθερία στη σκέψη, στην επιλογή, στην ιδέα, στην ιδιαιτερότητα και η εναντίωση στις φυλετικές διακρίσεις και σε κάθε μορφή ρατσισμού. Ο ίδιος ο Φερεϋντούν πέρασε πολλά, στα Κάτω Πατήσια όπου έμενε για πολλά χρόνια δίχως χαρτιά και άδεια παραμονής. Ένιωσε τον ρατσισμό πάνω του, όταν του πατούσαν τα κουδούνια ή του έγραφαν με σπρέι «σήκω φύγε Ασιάτη», αλλά δεν παρέδωσε τα όπλα. Σπούδασε αρχαία και νέα ελληνικά, έγραψε ποίηση, έκανε μεταφράσεις, μέχρι που τιμήθηκε με το Βραβείο Άντερσεν και τα κρατικά βραβεία του Ιράν και της Ελλάδας για τις μεταφράσεις των λογοτεχνικών του έργων. Είναι ανθολογημένος απ’ το Υπουργείο Παιδείας, στο ανθολόγιο του Δημοτικού με ένα απόσπασμα απ’ το βιβλίο του «Όνειρα με χαρταετούς και περιστέρια». Ήταν χρέος μου και επιθυμία μου να γράψω ένα παραμύθι γι’ αυτόν. Η αγαπημένη μου φίλη και εξαίρετη συγγραφέας Δήμητρα Πυργελή ήταν αυτή που επέμενε να βγει το παραμύθι και αποτέλεσε την «κουμπάρα» στο γάμο μου με το «Καλειδοσκόπιο», τον εκδοτικό μου οίκο. Ευχαριστώ όλους όσους συνετέλεσαν να νιώθω στην ώριμη ηλικία μου… παιδί… όπως ένιωθε βαθειά μέσα του ο Φερεϋντούν.
Ο τρόπος γραφής ενός παιδικού βιβλίου διαφέρει από τα βιβλία για ενήλικες;
Σαφώς. Στους ενήλικες με διαμορφωμένη τη συνείδησή τους, τις αρχές τους και τον ατομικό κώδικα ηθικής τους, το πολύ να απαξιωθεί η πένα σου αν κάτι δεν τους αρέσει. Ακόμα κι αν σου πετάξουν το έργο στον κάλαθο των αχρήστων ουδείς άλλος πληγώνεται πλην εσού. Το να περάσεις μηνύματα σε παιδιά που ακόμα δεν είναι σχηματοποιημένη η ταυτότητα της προσωπικότητάς τους, ενδεχομένως να τα μαρκάρεις στην ψυχή και στο πνεύμα με διαχρονικά κόμπλεξ και ενοχικά σύνδρομα. Αν μάλιστα διαθέτεις και ικανότητα πειθούς στο γράψιμό σου, εύκολα μπορείς να παρασύρεις νέους ανθρώπους σε αδιέξοδους ατραπούς. Επί παραδείγματι, αν το μελάνι σου διαποτίσει με μίσος και φθόνο τις ψυχές δωδεκάχρονων παιδιών ενισχύοντας την πρακτική του μπούλινγκ, η ευθύνη σου είναι τεράστια. Στα παιδιά, με τη γραφή σου ωθείς και διαμορφώνεις καταστάσεις, στους ενήλικες, απλώς ενημερώνεις. Η διαφορά μεγάλη.
Γι’ αυτό τα παιδιά βρίσκονται με ένα «γιατί» συνεχώς στο στόμα, σε αντίθεση με τους ενήλικες που εκφράζουν τον «ξερολισμό» τους για κάθε πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης. Υποχρεούσαι λοιπόν να γίνεις παιδί, να αποκτήσεις το ίδιο ύψος με αυτό που είχες στην παιδική σου ηλικία και να προσφέρεις ψυχαγωγία και προβληματισμό. Αλλά και πάλι ο υποκειμενισμός σου θα κυριαρχεί, οπότε οφείλεις να γνωρίζεις πως στη γραφή το θέσφατον δεν ισχύει και θα είσαι διαρκώς υπό κρίση και αίρεση. Με τα παιδιά το στυλ «είμαι ο και λέγομαι» είναι καταστροφικό. Μπροστά τους δεν είσαι τίποτε. Αυτά αναζητούν την αλήθεια κι εσύ αναζητάς το θάρρος να τους την πεις, αν την γνωρίζεις. Ο Άντλερ έλεγε: «Αλήθεια δεν υπάρχει παρά μόνο ο δρόμος που ακολουθούμε για να φθάσουμε σ’ αυτήν». Φθάνουμε όμως;
Τα παιδιά μπορούν να κατανοήσουν έννοιες όπως η αλληλεγγύη και η διαφορετικότητα μέσα από ένα βιβλίο όταν αυτές δεν προάγονται από την ίδια την κοινωνία ;
Δεν θα ξεχάσω ένα γεγονός που μου συνέβη σ’ ένα σχολείο στο Καλαμπάκι της Δράμας, όπου στο τέλος μια μικρή έγχρωμη γλυκύτατη μαθητριούλα, όρμησε πάνω μου, μ’ αγκάλιασε και έσφιξε τα νύχια της πάνω στο κορμί μου ψιθυρίζοντας μου «σ’ ευχαριστώ». Έσπασα από τη συγκίνηση. Την είχε αγγίξει η εξής φράση που είχα πει: «Δύναμη έχουν αυτοί που εκφράζουν την αλληλεγγύη τους στον Άλλο, ενώ την εξουσία την ασκούν βασανιστικά πάνω στον Άλλο, οι θρασύδειλοι και οι άνανδροι». Ήταν διαφορετική στο χώμα και την άγγιξε. Στο μυαλό μου υπάρχει ακόμα μια ανάμνηση από ένα εκ των πλουσιοτέρων ιδιωτικών σχολείων της χώρας. Μιλούσα για τη ζωή του Φερεϋντούν και κάποια κακότροπα παιδιά που τα είχαν όλα, με περιγελούσαν. Γύρισα και είπα τότε στα παιδιά αυτά: «Έχετε φανταστεί μια μέρα από το μέλλον, όπου πιθανόν ο μπαμπάς σας να σας κρατά αγκαλιά σε μια λαστιχένια σαμπρέλα στο Αιγαίο δίχως νερό και φαγητό και η μαμά σας να μην ξέρετε που είναι;». Τα έχασαν και με κοιτούσαν με ανοιχτό στόμα: «Κάπως έτσι συνέβη και σε παιδιά που πιθανόν να τα είχαν όλα στη Συρία και τώρα θαλασσοπνίγονται στο Αιγαίο» τους είπα. Τότε ένα από αυτά με ρώτησε: «Μπορεί κι εδώ να γίνει πόλεμος;». Του απάντησα: «Ποιος ξέρει, ας φροντίσουμε όμως εμείς να μη γίνει». «Πως» με ρώτησε: «Με το να σεβόμαστε τον κάθε Φερεϋντούν που δεν είχε την τύχη να τα έχει όλα όπως εσείς και αγωνίζεται να ζήσει». Μετά από αυτό το γεγονός ο μικρός μαθητής ήρθε και μου ζήτησε να του δώσω στοιχεία για τη ζωή του Φερεϋντούν στο διαδίκτυο. Ζώντας μέσα στον πλούτο δεν είχε σκεφθεί ποτέ του, πως όλοι μας είμαστε εν δυνάμει μετανάστες. Επίσης δεν θα ξεχάσω τα σχολεία ανά την Ελλάδα, όπου ο Φερευντούν έγινε από ήρωας παραμυθιού, ο φίλος των μαθητών, σπάζοντας τα διαχωριστικά τείχη που υπήρχαν στα διαλείμματα μεταξύ παιδιών, με αποτυπωμένη τη διαφορετικότητα στο χρώμα, την ομιλία ή τη θρησκεία. Μετά απ’ όλη αυτή την εμπειρία πιστεύω πως στο ερώτημά σου, η απάντηση είναι «ΝΑΙ». Μπορούν τα παιδιά να καταλάβουν τις έννοιες αλληλεγγύη και διαφορετικότητα γιατί έχουν ανάγκη να τις ακούσουν καθώς είμαστε όλοι μας διαφορετικοί.
Το επόμενο σας βιβλίο θα βασίζεται πάλι σε κάποιο ιστορικό πρόσωπο;
Τώρα γράφω ένα βιβλίο μυθιστόρημα σχετικό με τον Ντοστογιέφσκι που ήταν και παραμένει ο αγαπημένος μου συγγραφέας. Τους σέβομαι όλους, αλλά μετά απ’ αυτόν, κατά τα δικά μου πάντα υποκειμενικά κριτήρια, οι άλλοι ακολουθούν από μακρινή απόσταση. Είναι ο συγγραφέας της ψυχανάλυσης του Βάθους και ο άνθρωπος που κατόρθωσε να αποτυπώσει τα βιώματά του σε όλα τα έργα του. Γράφω επίσης μερικά θεατρικά και σε λίγο καιρό θα κυκλοφορήσει ένα παραμύθι, γύρω απ’ τη ζωή του Κωνσταντίνου Μπρουμίδη, του Ελληνοϊταλού μετανάστη που ζωγράφισε και διακόσμησε το Καπιτώλιο των ΗΠΑ. Μ’ αρέσουν τα έργα στα οποία συνυπάρχει ο μύθος με το ιστορικό στοιχείο, γιατί έτσι καθίσταται πιο άμεση η σχέση του ήρωα ενός βιβλίου με τον αναγνώστη.
Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ
