Κριτική για την παράσταση "Wilson & Wilson"

Από την θεατρολόγο Μαρία Μαρή

Ο Edgar Allan Poe γεννήθηκε το 1809 στην Βοστώνη από γονείς πλανόδιους ηθοποιούς. Συγγραφέας από τους κύριους εκπροσώπους του αμερικανικού ρομαντισμού, ταλανιζόταν από έναν δύστροπο εσωτερικά εαυτό, κατέληξε δυστυχής και παραμελημένος στο δρόμο και μετά στο νοσοκομείο. Με το έργο του επηρέασε την αστυνομική λογοτεχνία ή τις ιστορίες τρόμου και φαντασίας. Ιδιοφυής και ιδιόρρυθμος, το έργο του αναγνωρίστηκε από την συντηρητική αμερικάνικη κοινωνία πολύ αργότερα.

Η ιστορία του ανθρώπου, που συναντά μια ρέπλικα του εαυτού του, υπήρξε κάποτε ένα εξαιρετικά προσφιλές λογοτεχνικό θέμα: από το Γκόγκολ μέχρι τον Έντγκαρ Άλαν Πόε. Η φιγούρα του σωσία, ή καλύτερα του doppelgänger (ο γερμανικός όρος που αποδίδει ιδανικά αυτήν την ανεξήγητη ανθρώπινη κόπια που έρχεται να πάρει την θέση του ήρωα) έχει στοιχειώσει πάμπολλους υπαρξιακούς εφιάλτες. Σε αυτή την συνομοταξία ανήκει και «Ο σωσίας», ένα από τα λιγότερο γνωστά μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι, με πρωταγωνιστή έναν εσωστρεφή κρατικό λειτουργό που μια μέρα έρχεται αντιμέτωπος με τον, φαινομενικά πανομοιότυπο αλλά απολύτως αντίθετο στον χαρακτήρα, doppelgänger του.

Στο αφήγημα αυτό, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1839, διακρίνουμε αυτοβιογραφικά στοιχεία από τα σχολικά χρόνια του Έντγκαρ Αλαν Ποε, που ερωτοτροπούσε συνεχώς με την κατάθλιψη, την τρέλα και την αυτοκτονία.

Σε  ένα σκηνικό χώρο με τζάμια και καθρέφτη, εξαπολύεται ένα κυνηγητό με τον άλλο εαυτό, τον τόσο ίδιο μα και τόσο διαφορετικό, που τον αποκαλύπτει, τον εκθέτει, τον διαπομπεύει.

Το όνομα William Wilson ακούγεται και προκαλεί τρόμο στον ήρωα με το ζωγραφισμένο κρανίο, με το αρχικό γράμμα W γραμμένο σε διάφορα σημεία του. Ο ήρωας αρχικά ζητά τη συμπάθεια, θα έλεγε τον οίκτο των συναδέλφων. Φοβάται μήπως έζησε μέσα σε ένα όνειρο. Κατάγεται, καθώς δηλώνει, από μια γενιά που το ταπεραμέντο της την έκανε να ξεχωρίζει. Όσο  μεγάλωνε τον κυρίευαν τα παράφορα πάθη του. Γελά και έχει μια υπέροχη κίνηση, παίζει σαν παιδί με παιδικό ύφος και αφέλεια, κυριεύεται από φόβο. Διηγείται ότι στο σχολείο είχε αποκτήσει πρωτοκαθεδρία απέναντι σε όλους τους συμμαθητές του. Μόνο απέναντι σε κάποιον, που είχε το ίδιο όνομα με εκείνον, χωρίς όμως να έχουν κάποια συγγένεια, δε μπόρεσε να δείξει τη δική του υπεροχή. Ήταν συνονόματός, γεννημένος την ίδια με εκείνον μέρα, ίδιο ανάστημα, ίδια κατατομή προσώπου, ίδιοι, ολόιδιοι,  με μόνο αδύναμο σημείο του, ότι δε μπορούσε να υψώσει τη φωνή του πέρα από τον ήχο ενός ψιθύρου.

Με στοχευμένη κίνηση, με σταδιακή διήγηση ο θεατής εισάγεται στο φόβο του εσωτερικού εαυτού, που δε χρειάζεται να φωνάξει για να μπορέσει να επιβληθεί, για να δημιουργήσει τη διάλυση και τον πανικό. Υπάρχει ένα παιχνίδι με τον αντικατοπτρισμό στο τζάμι, στη τζαμαρία αυτή που ενώ αφήνει σε κάποιον να δει δεν του επιτρέπει να προχωρήσει. Του βάζει όρια, του επιβάλει έναν πνιγηρό εγκλεισμό.

Εξαιρετικό το χνώτο της ανάσας του στο τζάμι ! Ο ηθοποιός παίζει με κάθε μέσο, με όλο του το σώμα. Ο φωτισμός επίσης τον βοηθά στην ατμόσφαιρα φόβου, που θέλει να παρουσιάσει, όταν επιτέλους αποφασίζει με το λυχνάρι να κατασκοπεύσει αυτόν τον άλλον εαυτό.

Έκανε τα πάντα για να απεγκλωβιστεί από την κυριαρχία του αλλάζοντας τόπους, αλλά παντού, ακόμα και μέσα στο σκοτάδι, μέσα στο θόρυβο της πόλης, ακόμα και αν έτρεχε να ξεφύγει, το «κάθαρμα, ο βασανιστής» του, τον κυνηγούσε.

Η έκφραση του προσώπου του εκπληκτική, οι εκφράσεις να διαδέχονται η μια την άλλη. Ευαισθησία, θυμός, πανικός, διάθεση αντίστασης, γέλιο. Όλη η παράσταση γίνεται χωρίς αντικείμενα, πλην του τελευταίου καθρέφτη, για τη διευκόλυνση της μάχης με τον εαυτό, τον δυνάστη και το αναγκαίο μαχαίρι, απελευθερωτικό τόσο για την περίπτωση του ήρωα όσο και για τον ίδιο τον Πόε.

Ο καθρέφτης, στραμμένος στο κοινό μας προσκαλεί ή προκαλεί να σκεφτούμε τον δικό μας άλλον εαυτό και τη τυραννία του. Όλα τελειώνουν με τον αντικατοπτρισμό αυτόν και την εκπληκτική μονομαχία, που κρατά παιδιόθεν. Ο φωτισμός και πάλι εξαιρετικός  δημιουργεί αίσθηση προβολής φιλμ παιδικών αναμνήσεων. Πώς να ξεριζώσει κάποιος κάτι τόσο βαθειά ριζωμένο;

«Οι εσωτερικές συγκρούσεις τον οδηγούν στην παράνοια με αποτέλεσμα η αυτοκτονία να είναι η μόνη λύση που οδηγεί στην λύτρωση!».

Το παραστασιακό κείμενο (Δραματουργική Επεξεργασία-Μετάφραση: Νικόλας Βαγιονάκης, Μιράντα Βατικιώτη) εξυπηρέτησε πλήρως την εξέλιξη του αφηγήματος και της εμπλοκής των θεατών. Τα σκηνικά με τα τζάμια και τον καθρέφτη διευκόλυναν το διττό μιας ταραγμένης φύσης και το παιχνίδι της εισόδου και εξόδου.

Εξαιρετικός ο φωτιμός (Αποστόλης Τσατσάκος) , που μαζί με τη  μουσική (Ιάκωβος Παυλόπουλος) επέτειναν τη φοβική και αδιέξοδη ατμόσφαιρα.

Η ερμηνεία και σκηνοθεσία,( Νικόλας Βαγιονάκης) που βέβαια έχει υπό την επίβλεψη όλους αυτούς τους τομείς, ανέδειξαν ένα δύσκολο κείμενο και μια δυστυχώς κοινή πορεία πολλών ανθρώπων.

Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ