Επιμέλεια συνέντευξης: Μαρία Μαρή
Γιατί ανεβάζετε τώρα αυτό το κείμενο του 1823-24;
Επειδή η εποχή μας δεν είναι σε κάποια ασφαλή περίφραξη και τώρα, περισσότερο από ποτέ, βλέπουμε πόσο αναγκαία είναι η εσωτερική ενδυνάμωση. Τώρα αποκαλύπτεται όλο και πιο καθαρά πόσο σημαντικές είναι οι ουσιαστικές σχέσεις ζωής και πόσο εύκολα, όταν δεν υπάρχουν, χανόμαστε είτε σε μια μοναχική απελπισία ή σε μια διαδικτυακή αιώρηση, σαν λίκνισμα που μας νανουρίζει, σαν εθισμός που κάτι μας θυμίζει αλλά δεν μπορούμε να το βρούμε.Το θέατρο αυτού του είδους, αυτό που επέλεξα να υπηρετώ αφυπνίζει.
Επιπλέον τώρα πια δεν έχουμε φραγμούς ή ενδοιασμούς να κλέψουμε, να χτυπήσουμε , ακόμη και να σκοτώσουμε. Τώρα απελπιστήκαμε και αναζητάμε μια “πίστη”. Αυτό το κείμενο μιλάει για τις ουσιαστικές αξίες όπως είναι η ελευθερία, η αυτοδιαχείριση, ο σεβασμός στις ανθρώπινες ανάγκες και στη δημοκρατία .
Οι ήρωες του “Φιλάργυρου”της Μαρτινέγκου πού μας αγγίζουν σήμερα;
Νομίζω ότι όλοι βρίσκονται γύρω μας: Η κακοποιημένη (λεκτικά και σωματικά) γυναίκα (Μέλουσα) που ονειρεύεται να γλυτώσει από τον δυνάστη σύζυγο και να μην “χάσει την ψυχή” της. Ο χειριστικός, καταπιεστικός και σκοταδιστής πατέρας-σύζυγος-αφεντικό-πολίτης (Σέλημος), που ονειρεύεται καιρούς “απερασμένους”,ολιγαρχικούς και αφήνει πεινασμένους τους οικείους του, που αδιαφορεί για την εκπαίδευση και για την αγωγή του “μοναχογιού” του. Ο έφηβος (Λέκαος) που δεν έχει μια ποιοτική παιδεία και ενώ διακρίνει την υποκρισία στους συγγενείς του, εύκολα πιάνεται θύμα ενός γοητευτικού ξένου, καθώς δεν έχει καμιά κοινωνική εμπειρία. Στο όραμα της ελεύθερης, ανεξάρτητης και γεμάτης ζωής που του υπόσχεται ένας τυχαίος επιτήδειος φίλος , δεν θα δυσκολευτεί καθόλου να τα δώσει όλα και... να γδύσει το χρηματοκιβώτιο του πατέρα του.
Είναι μια κοινωνική ανατομία;
Ιστορικά μπορούμε να πούμε πως είναι καθώς ο κεντρικός ήρωας προφανώς έζησε στη Ζάκυνθο και άφησε εποχή η συμπεριφορά του. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε για ποια εποχή μιλάμε.Το έργο της Ελισάβετ Μουτζάν (Μαρτινέγκου έγινε πολύ αργότερα με το γάμο της) μοναδικό διασωθέν όπως φαίνεται από τα 22(;) έργα που συνέγραψε, είναι εξαιρετικά χρήσιμο για την αποκαλυπτική στάση που έχει η νεαρή συγγραφέας απέναντι στην αριστοκρατία της Ζακύνθου. Εντελώς “συμπτωματικά” ένας άλλος ζακύνθιος ποιητής , ο Διονύσιος Σολωμός, στηλιτεύει με τον δικό του τρόπο την ίδια κοινωνική τάξη με την “Γυναίκα της Ζάκυθος”. Έργα και τα δύο που δεν κρύβουν τη θέση των δύο νέων αριστοκρατών λογοτεχνών απέναντι στην συντηρητική τάξη τους.Εκείνοι διαλέγουν την άλλη πλευρά όπου ανθεί ο διαφωτισμός, η τέχνη, η λαϊκή παιδεία και η εξέγερση των γραικών. Είναι λοιπόν μια γεμάτη οράματα εποχή και δεν αφήνει κανέναν τους αδιάφορο στην λογοτεχνική παραγωγή του.
Όμως ο μικρός κόσμος που ανέδειξε με το έργο αυτό η συγγραφέας είναι τελικά ένα σχήμα που μπορούμε διακρίνουμε διαρκώς επανερχόμενο με μικρές διαφοροποιήσεις μέχρι σήμερα. Οι ισορροπίες των δυνάμεων είναι ευδιάκριτες και ως μοναδικός ρυθμιστής, ο άνθρωπος , έχει την ευθύνη της τελικής έκβασης. Ο Σέλημος-Φιλάργυρος επινοεί συνέχεια τρόπους αύξησης του πλούτου, αφήνοντας σε πλήρη ένδεια όλα τα πρόσωπα του περιβάλλοντός του. Έτσι την κατάλληλη στιγμή ό,τι έχτισε θα καταρρεύσει. Μόνος, χωρίς ούτε έναν ζωντανό ψίθυρο, ούτε ένα νεύμα να μπορεί να τον παρηγορήσει,θα αναρωτιέται κι’ο ίδιος στο τέλος «ποιος θα βρεθεί» να τον βοηθήσει, αφού εκείνος ποτέ δεν το έκανε;
Η αισθητική της σκηνοθεσίας πώς διαγράφεται;
Αγαπώντας αυτό το κείμενο και βλέποντας μέσα από αυτό γύρω μας ψηλαφήσαμε τραύματα και χαρακτήρες. Το έργο είναι γραμμένο σε μια γλώσσα γοητευτική, ανιδιοτελή και αφοσιωμένη στην “ελληνική” πρόθεση, αφήνοντας να διαφαίνεται μια αθωότητα που την τραβήξαμε στα άκρα σαν παιδικό παιχνίδι. Άλλωστε όλη η δραματουργία που επιχειρούμε βασίστηκε στο υλικό μεταμφιέσεων , κρυφτού και αποκαλύψεων, σκοταδιού και φωτός που παραπέμπει σε παιχνίδι.Δημιουργήσαμε με το υλικό της συγγραφέως ένα υποθετικό επεισόδιο αναβίωσης του κειμένου της. Ο γιος της Ελισαβέτιος , που δεν την γνώρισε ποτέ, ψάχνει να την βρει ανάμεσα στις γραμμές των “μαύρων συγγραμμάτων” της(που ανακαλύπτει τυχαία κλειδωμένα σ’ένα σεντούκι) ενώ ο θεατής τον ακολουθεί σ’αυτή την προσωπική κατάδυση στον πυρήνα του αρχικού τραύματος της μητρικής απώλειας.
Το καρναβάλι, τα τραγούδια και οι μάσκες που ακούγονται και φαίνονται από τις χαραμάδες του έργου είναι μια απάντηση και μια ερώτηση ταυτοχρόνως. Πόσο μπορεί κανείς να κρυφτεί πίσω από μια μάσκα; Πόσο αθωράκιστος είναι όποιος ζει στην υποκρισία και την καλλιεργεί; Στο τέλος, η ώρα της αποκάλυψης, σαν καθρέφτης, θα φέρει το “άδειο” είδωλο μπροστά του.
Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ
