Επιμέλεια: Λάζιος Ιωάννης
Ο Γιάννης Σκαραγκάς μάς συστήθηκε πριν από δύο δεκαετίες με την «Επιφάνεια», ένα μυθιστόρημα και μια προχωρημένη τηλεοπτική σειρά για τα δεδομένα της κουρασμένης εγχώριας τηλεοπτικής τυπολογίας τότε. Παρά τις μετρημένες σειρές που υπέγραψε, τα επόμενα χρόνια εξελίχθηκε σε έναν μυθιστοριογράφο και θεατρικό συγγραφέα εκτός συνόρων. Γράφοντας στα αγγλικά, τα πρώτα του διηγήματα τράβηξαν την προσοχή σημαντικών λογοτεχνικών περιοδικών στην Αμερική και σύντομα έφεραν διακρίσεις και βραβεία. Μετά την θεατρική πρεμιέρα του έργου του «Prime Numbers» στη Νέα Υόρκη το 2009, ο μεγαλύτερος όγκος της δουλειάς του μεταφέρθηκε εκτός Ελλάδας. Από τα ελληνικά του μυθιστορήματα, η «Κυρά της Ρω» μεταφέρθηκε σε μια από τις πιο επιτυχημένες παραστάσεις την τελευταία πενταετία με την Φωτεινή Μπαξεβάνη. Ο Σκαραγκάς, ο οποίος διδάσκει δημιουργική γραφή τα τελευταία χρόνια στον Ιανό, υπογράφει φέτος το σενάριο της πιο πολυσυζητημένης σειράς «Κάνε ότι κοιμάσαι» στην ΕΡΤ1 με τον Σπύρο Παπαδόπουλο. Η σειρά δεν ανέβασε μόνο τα νούμερα στο κρατικό κανάλι, αλλά προκάλεσε αίσθηση από το πρώτο κιόλας επεισόδιο σε κριτικούς και σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα, δίνοντας το στίγμα μιας δουλειάς, που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από μια ξένη παραγωγή μεγάλων δικτύων. Πρόκειται για μια ψυχολογική νουάρ ιστορία διαρκών ανατροπών, που εντυπωσιάζει με τους χαρακτήρες, τις σχέσεις και τους διαλόγους, φωτίζοντας τη σύγχρονη εγκληματικότητα, τον κόσμο του διαδικτύου, το μπούλινγκ και την εφηβική παραβατικότητα.
Γιατί «Κάνε ότι κοιμάσαι»;
Ήταν μια ατυχής πολιτική δήλωση του παρελθόντος, που ένιωσα όμως ότι αντιπροσωπεύει την εποχή μας. Την αφύσικη συμφιλίωση με τη βία και τον φόβο. Αυτή η σειρά είναι η Ελλάδα του σήμερα, με τον κίνδυνο που καραδοκεί στην καθημερινή ζωή αλλά και τα ήθη ενός κόσμου, που έχει αλλάξει έπειτα από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας.
Ποια είναι η ιστορία της σειράς;
Ένας καθηγητής παραβατικών εφήβων προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα οικογενειακά και επαγγελματικά του αδιέξοδα, αυτοσχεδιάζοντας και πολλές φορές ενοχλώντας τους γύρω του. Ερωτεύεται μια γυναίκα που δηλώνει μητέρα ενός μαθητή του, αλλά είναι αργά όταν συνειδητοποιεί ότι του είπε ψέματα, γιατί ένοπλοι μπαίνουν στο σπίτι του και σκοτώνουν τη σύζυγο του με κίνητρο τη ληστεία. Αυτή η τραγική εξέλιξη πυροδοτεί μια σειρά από ανατροπές και αποκαλύψεις που θα τον φέρουν αντιμέτωπο και με τον εαυτό του αλλά και ένα πλήθος ορατών και αόρατων απειλών.
Ήταν τυχαία η επιλογή του Σπύρου Παπαδόπουλου;
Το αντίθετο. Έγραψα για έναν άνθρωπο που νομίζει ότι μπορεί να αναμετρηθεί με τις απειλές της ζωής και συντρίβεται. Μέσα όμως από την τραγική του πτώση, επιστρατεύει όλο το απαραίτητο περίσσευμα ανθρωπιάς για να αντισταθεί στο τραύμα και στον κυνισμό. Ο Σπύρος συμπυκνώνει εκφραστικά και ερμηνευτικά τον ταπεινωμένο άνθρωπο, που δεν χάνει την ευγένειά του.
Ο ήρωας της σειράς είναι ένας φιλόλογος που προσπαθεί να συνδέσει τη ζωή των παραβατικών και περιθωριακών μαθητών του με τη λογοτεχνία, να τους δείξει ότι τα βιβλία αλλάζουν τη ζωή μας και ότι υπάρχουν «για να έχουμε φωνή όταν εμείς χάνουμε τη δική μας». Πόσα κοινά έχεις με αυτό τον καθηγητή, διδάσκοντας τόσα χρόνια δημιουργική γραφή;
Έχω πολλά κοινά και με τον ίδιο αλλά και με τους μαθητές του. Θυμάμαι πόσο άλλαξαν τη δική μου σκληρή εφηβεία τα βιβλία και οι ιστορίες. Ήθελα πολλά χρόνια για κεντρικό χαρακτήρα έναν τέτοιον άνθρωπο, όχι επειδή με συγκινεί η ιδέα των κινηματογραφικών δασκάλων που έχουμε δει, αλλά γιατί πιστεύω πολύ ότι στην εποχή μας οι καθηγητές αυτοί είναι ακόμα πιο καθοριστικοί και γενναίοι. Είναι γέφυρες για μια ζωή που δεν θα πλησιάσεις αν κάνεις ότι κοιμάσαι κι αν δεν αφήσεις το τραύμα και τη βία της εφηβείας να σε μεταμορφώσουν σε κάτι καλύτερο.
Έχουν σημασία οι συνεργάτες σε τόσο μεγάλες δουλειές;
Έχουν μεγάλη σημασία και αυτό άλλωστε φάνηκε στο αποτέλεσμα. Θα ήθελα όμως να ξεχωρίσω τον άνθρωπο, στον οποίο οφείλεται η πραγματοποίηση και η ποιότητα αυτής της σειράς, και μιλάω για την παραγωγό Άννα Λεμπέση και τη Silverline Media Productions. Η Άννα είναι το είδος της παραγωγού που με την ειδική ματιά και την αισθητική της, δίνει διάσταση στις πρώτες σελίδες μιας σεναριακής πρότασης. Το σενάριο αυτό δεν θα είχε εγκριθεί ποτέ, αν δεν το είχε πιστέψει και υποστηρίξει τόσο πολύ η Άννα. Η σειρά έχει την υπογραφή της ακόμα και στις πιο απίστευτες λεπτομέρειες και αυτό ακριβώς επιβεβαιώνει και το προνόμιο να έχεις έναν λαμπρό παραγωγό.
Η ιστορία αυτής της σειράς αναδεικνύει έναν ψυχικά και σωματικά βίαιο κόσμο, συνδέοντάς τον με τα κοινωνικά δίκτυα. Πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι η άγνοια του ανθρώπου που εκτίθεται σήμερα στο διαδίκτυο;
Η ιστορία αναδεικνύει τα ανύπαρκτα όρια ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο, αλλά και το σκοτάδι που κουβαλάει ένας κόσμος φτιαγμένος από χασταγκ, κατασκευασμένα προφίλ και παρακολούθηση. Μιλάει ανοιχτά για το πόσο σύνθετο πράγμα είναι το μπούλινγκ, τα προσωπικά δεδομένα και η κουλτούρα της αναμετάδοσης, παραμένοντας πάντα μια ψυχολογική σειρά ανατροπών.
Είναι επιλογή το ότι οι διάλογοι αναδεικνύουν μια ιδιαίτερη τρυφερότητα και βάθος;
Ήθελα το σενάριο αυτό να αναδεικνύει την πραγματικότητα μεν αλλά να τη φωτίζει με τρόπο που να δίνει μια άλλη αξία στη ζωή, στις σχέσεις και κυρίως σε εκείνους που νοιάζονται και αντιστέκονται με το περίσσευμα των αντοχών τους. Οι διάλογοι αυτής της σειράς είναι ιδιαίτεροι και ορισμένες φορές πιο θεατρικοί ή λογοτεχνικοί, ακριβώς για να φωτίσουν όλες τις πτυχές αυτών των ανθρώπων.
Τι άλλαξε στην ελληνική τηλεόραση αυτές τις δύο δεκαετίες ανάμεσα στην «Επιφάνεια» και στο «Κάνε ότι κοιμάσαι;»
Τα πάντα. Όταν έγραψα την «Επιφάνεια», με ξεχώρισαν μεν αλλά θεωρήθηκα πολύ δύσκολος για την τηλεόραση. Κυριαρχούσαν, όπως και τώρα, τα λαϊκά δράματα και οι κωμωδίες. Το «Κάνε ότι κοιμάσαι» έφερε ένα ασύντακτο αλλά σημαντικό κοινό, το οποίο είναι εξοικειωμένο με ένα άλλο επίπεδο ξένης τηλεόρασης.
Μετά την απήχηση που είχε η «Κυρά της Ρω» έρχεται η «Μελίνα»;
Το βιβλίο και η θεατρική παράσταση της Κυράς ήταν μια συγκινητική εμπειρία για όλους μας και παρόλο που έχουν περάσει πέντε χρόνια παραστάσεων, η παράσταση με την Φωτεινή Μπαξεβάνη σε σκηνοθεσία του Σταύρου Λίτινα θα συνεχίσει τη διαδρομή της στην Αμερική το 2023. Η Μελίνα είναι για μένα μια δουλειά που ετοίμαζα χρόνια. Η δυσκολία ήταν να φωτίσω τη θρυλική γυναίκα από μια άλλη γωνία σε σχέση με αυτό που συνηθίσαμε. Θα είναι ο αγαπημένος μου συνδυασμός ποίησης, βιογραφικής καταγραφής και μυθιστορίας.
Μία ακόμα χρονιά στον Ιανό και τα μαθήματα δημιουργικής γραφής. Έχουν αλλάξει τα πράγματα με τα διαδικτυακά εργαλεία τηλεδιάσκεψης;
Έχουν δώσει τη δυνατότητα συμμετοχής σε ανθρώπους εκτός πόλης και χώρας. Τα δικά μου τμήματα είναι πιο ειδικά, εστιάζουν στα εργαλεία, στη δομή και στη δραματουργία. Συνεχίζουμε και στις τρεις κατηγορίες: το μυθιστόρημα, τη θεατρική γραφή και το σενάριο, τρεις φόρμες δηλαδή με πολλές ομοιότητες αλλά με τελείως διαφορετικά εργαλεία αφήγησης.
Σου αρέσει να είσαι καθηγητής δημιουργικής γραφής;
Μου αρέσει να προσφέρω στους μαθητές μου τις επιλογές που ποτέ δεν πρόσφερε κάποιος σε μένα. Μου αρέσει να τους προετοιμάζω για χώρους που μπορεί να έχουν απαλλαγεί από την επίδειξη δύναμης, που είχε για παράδειγμα ο χώρος του βιβλίου στα τέλη του '90 μέχρι και πριν την οικονομική κρίση, με τις αυλές κάποιων συντακτών και τους ευνοημένους του εθνικού κέντρου βιβλίου, αλλά και που τώρα προϋποθέτουν μια άλλη πυξίδα και επαγρύπνηση για το τι είναι και τι κάνει ένας συγγραφέας ή ένας σεναριογράφος μακριά από τις δημόσιες σχέσεις. Μου αρέσει να τους δίνω μια εκδοχή των πραγμάτων όπως συμβαίνουν και εκτός Ελλάδας, όπως τη ζω εγώ την τελευταία δεκαπενταετία μέσα από τις συνεργασίες μου στην Αμερική και στην Ευρώπη. Δεν είναι μόνο συναισθηματική σχέση αλλά και μια ουσιαστική επένδυση στην αλλαγή, όπως την πιστεύω εγώ.
Πληροφορίες για τα τμήματα δημιουργικής γραφής του Γιάννη Σκαραγκά θα βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:
1 Από το Διήγημα στην Νουβέλα και από τη Νουβέλα στο Μυθιστόρημα: https://www.ianos-seminaria.gr/el/market/product/4989
2 Σενάριο: Θεωρία και τεχνικές (e-learning): https://www.ianos-seminaria.gr/el/market/product/5100
3 Θέατρο: Η γραφή στη σκηνή: https://www.ianos-seminaria.gr/el/market/product/5468
