Από τη θεατρολόγο Μαρία Μαρή
Με κείμενα του Σοφοκλή, του Ανούιγ, του Κοκτώ, του Μπρεχτ, η Αντιγόνη, όπως την προσεγγίζει η ομάδα HashArt, αναλαμβάνει την ευθύνη για την εμπέδωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, για τον σεβασμό της ελευθερίας, της ελεύθερης βούλησης. Στην παράσταση αυτή ο σκηνοθέτης Κώστας Μπάρας, οι ηθοποιοί Ηλέκτρα Κομνηνίδου, Ελένη Κουταλώνη, Σταύρος Λιλικάκης, Τρύφων Μπάρκας, η εκπληκτική μουσική της Αρχοντούλας Μαρούση, τα σκηνικά και τα κοστούμια του Γιώργου Λιντζέρη, επιχειρούν να «ορθολογικοποιήσουν» το μύθο, να τον απομονώσουν από την ιδεολογική ομίχλη, τη ρεαλιστική λαϊκή παράδοση, να απαλλάξουν την ιστορία από τα θεολογικά, μεταφυσικά και ιδεολογικά στοιχεία του Σοφοκλή.
Τέσσερεις ηθοποιοί, που κάποιες στιγμές κρατώντας διαφάνειες, που λειτουργούν σαν μεγεθυντικοί φακοί, μπροστά στα πρόσωπά τους, εναλλάσσονται στο ρόλο του χορού. Αρχικά πείθονται για την εξουσία του Κρέοντα, μετά όμως από την αυτοθυσία της Αντιγόνης, εκφράζουν έντονα την ανησυχία τους και αναιρούν τις αποφάσεις μιας απάνθρωπης εξουσίας.
Από την αρχή η κινησιολογική και μόνο δυναμική της ομάδας δίνει εξαρχής το στίγμα μιας δυνατής παράστασης, που οδηγεί το θεατή σε έντονο προβληματισμό, από ηθοποιούς με άψογη συνεργασία και σύμπνοια.
Ξεκινώντας από τον ύμνο του ανθρώπου, του οποίου η δύναμη δεν έχει όρια, καταλήγει στα δεινά που ο άνθρωπος μπορεί να προκαλέσει και τη βία που μπορεί να επιδείξει.
Μετά τη γνωριμία με το κοινό όλα ξεκινούν από ένα τραπέζι διαπραγμάτευσης για το χάος της πόλης που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Δεν υπάρχει ο άρχοντας, ο Κρέοντας, αλλά υπάρχει ένα κλίμα ανησυχίας, ταραχής. Οι δυο αδελφές μαλώνουν, μιλούν ταυτόχρονα για τα δυο τους αδέλφια που χάθηκαν. Η Αντιγόνη επιτίθεται στην Ισμήνη «πουλάς την τιμή του Πολυνείκη για να είσαι φρόνιμη απέναντι στον Κρέοντα!» Εκπληκτικά δομημένη η σχέση των δυο αδελφών, τα αγγίγματα, το χάδι.
Σε μικρόφωνα, ο ένας απέναντι στον άλλο, ο Αίμων και η Αντιγόνη, μιλούν αμφότεροι για την ανίκητη δύναμη του έρωτα, αυτού του δαίμονα της σάρκας. Η Αντιγόνη είναι αποφασισμένη να επιτελέσει την αποστολή της, οπότε τον αγκαλιάζει σαν να μην υπάρχει αύριο, γιατί μπορεί να μην υπάρχει αύριο. «Πάρε με αγαπημένε μου στην αγκαλιά σου, φίλησέ με, σκίσε το φόρεμά μου!» Σκέφτεται πώς θα ήταν η ζωή μαζί του, τα παιδιά που θα έκαναν, παραδομένη στη φαντασίωση μιας συμπυκνωμένης ευτυχίας.
Οι ήχοι και η μουσική της Αρχοντούλας Μαρούση παίζουν καθοριστικό ρόλο, είναι σαν ο πέμπτος ηθοποιός που ρυθμίζει τις κινήσεις των υπολοίπων. Η έναρξη της μουσικής, υπαινίσσεται τα σκυλιά και την επαγρύπνηση της Αντιγόνης για την επιτέλεση του έργου της. Η Ισμήνη δηλώνει ότι γεννήθηκαν γυναίκες, όχι άνδρες που πεθαίνουν για τις ιδέες. Εξάλλου ο αδελφός τους δεν ήταν και το καλύτερο παιδί. Η Αντιγόνη της λέει ότι θα διαψευστεί όταν αρχίσει να βλέπει την αλήθεια των προσώπων γύρω της.
Το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, γιατί μια διαπραγμάτευση είναι και ο πόλεμος, μεταμορφώνεται σε λάκκο με χώμα, όπου χιμά η Αντιγόνη για την ταφή του αδελφού της. Εξαιρετικό εύρημα του σκηνογράφου Γιώργου Λιντζέρη. Την συλλαμβάνει ο Κρέοντας, που της φέρεται με βαναυσότητα, καθώς λέει για να τη σώσει, να την κάνει να συναινέσει ώστε να βρουν μια δικαιολογία και να την καλύψει στα μάτια του λαού για να μην τη σκοτώσει. Ενώ ο ίδιος λέει ότι θέλει να κάνει τον κόσμο λιγότερο παράλογο, τη βασανίζει, της τραβά τα μαλλιά και της ξεκαθαρίζει ότι «για να μπουν στο νόημα τα ζώα που κυβερνά πρέπει το σώμα του Πολυνείκη να βρωμοκοπά για ένα μήνα σε όλη την πόλη». Της δικαιολογείται πως ό,τι κάνει είναι επάγγελμα. Η Αντιγόνη γελά. «Τρέμεις μη γίνει ο θάνατός μου αφορμή για να αμφισβητήσουν την εξουσία σου! Η βία φέρνει βία. Όποιος θέλει την εξουσία πίνει αλμυρό νερό, τίποτα δεν ξεδιψά την δίψα του.»
Το ιμπεριαλιστικό μένος του Κρέοντα δεν υπολογίζει τη ζωή, παρά μόνο σαν αγαθό πολεμικής κατανάλωσης. Σε αυτό αντιστέκεται η Αντιγόνη. Δεν είναι προϊόν κατανάλωσης ο άνθρωπος. Στον φοβισμένο Χορό, που φοβάται για τα παιδιά του που πέθαναν,τους τραυματίες, τους ανάπηρους, όλα αυτά τα θύματα πολέμου που θα καταφθάσουν και θα παρελάσουν στη Θήβα, διατυπώνει το επιχείρημα: «στον χασάπη το παίρνεις το ωραίο κρέας, όμως δεν σκέφτεσαι ότι γι΄αυτό έχει σφαγιασθεί ένα ζώο». Τραγική η μεταφορά και ο συσχετισμός να το σκεφτεί κανείς για ανθρώπινες ζωές που ξεπουλιούνται σε πολέμους πάντα και μόνο για την κατάκτηση πλούτου. Ο κόσμος και οι αξίες ήταν πάντα σε μεγάλη κρίση. Ο απολυταρχισμός συμπορεύεται με τη βία. Διαφωνούν ο Κρέοντας και η Αντιγόνη για τον ορισμό τη ευτυχίας. Η καθυπόταξη και ο εφησυχασμός δεν μπορεί να είναι ευτυχία για τη Αντιγόνη. Εκείνη είναι από αυτούς που δεν αφήνουν αναπάντητα τα ερωτήματα. Παραμένει αγέρωχη, ανέκφραστη, ο θάνατός της θα γίνει παράδειγμα για όλους αυτούς που θα εναντιωθούν στη βία της εξουσίας. Η Ισμήνη ταράζεται, θέλει να συμπλεύσει, όμως δεν μπορεί ούτε της επιτρέπεται. Καταρρέει, γιατί με τον θάνατο της αδελφής της, είναι «σαν να της κλέβουν τα παιδικά της χρόνια». Είναι αδύναμη, ανίσχυρη.
Αντιγόνη και Κρέοντας είναι δυο πρόσωπα που δεν προβλέπεται να επικοινωνήσουν ποτέ. Μιλούν άλλη γλώσσα και είναι κωφοί στη γλώσσα του άλλου. Ο Κρέοντας βλέπει τη δική του μικρή πραγματικότητα, ενώ η Αντιγόνη βλέπει μπροστά της τις γενιές που θα έρθουν και διδάσκει με το παράδειγμά της. Εκείνος αντιπροσωπεύει έναν κόσμο που γερνά ενώ εκείνη διακρίνεται από ατίθασο νεανικό πνεύμα.
Ο Αίμων της λέει να γίνει λίγο καλή και δείχνει να συμφωνεί με τον πατέρα του. Όλοι ανησυχούν ότι ο Κρέων θα αφανίσει όσους θεωρεί ύποπτους. Ο Κρέοντας θεωρεί ότι σέβεται την εξουσία του όταν ενεργεί με αυτό τον αχρείο τρόπο, ενώ η Αντιγόνη του λέει ότι δεν τη σέβεται αλλά την καταχράται. Ο κόσμος αυτός είναι κόσμος της απάτης, της διαφθοράς, της λεηλασίας είναι έργο των ανθρώπων και όσοι τολμούν να του αντισταθούν βρίσκονται στο έλεος μιας απόλυτης και ανελέητης εξουσίας. Αυτή η Αντιγόνη δεν έχει χώρο για κάθαρση, είναι τραγική όχι γιατί επιλέγει να πεθάνει και θα πεθάνει, αλλά γιατί δεν έχει τη δύναμη να αλλάξει την πορεία των γεγονότων. Μπήκε στο χώμα, απ’ όπου προήλθε και θεωρήθηκε «τρελή και ότι έχει αψύ αίμα». Η λύτρωση είναι ανέφικτη, αλλά το μήνυμα είναι σαφές και διαρκές.
Αξιόλογες ερμηνείες καταπληκτική, μουσική λειτουργική και εμπνευσμένη σκηνογραφία σε μια σύγχρονη παράσταση που θα προβληματίσει.
Το κλείσιμο της παράστασης με τα σχόλια των ηθοποιών θέλει να τελειώνουν όλα και τίποτα να μην αλλάζει στον κόσμο, να ξεχνιούνται όλα σε ένα κόσμο που γερνά.
Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ
