ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΞΙ ΣΗΜΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Λοιπόν, μέσα στον θόρυβο των ημερών και στις φωνές μας που συντονίστηκαν και ακούγονται όλο και δυνατότερα προς υπεράσπιση των εργαζόμενων στον χώρο του θεάτρου, αλλά μιλούν και για τη γενικότερη κατάσταση στον τομέα του πολιτισμού, θα πρότεινα να δούμε λίγο πιο προσεκτικά τη μεγάλη εικόνα ώστε να αντιληφθούμε ότι στη βάση του το πρόβλημα για το οποίο συζητούμε είναι πολιτικό. Οι παθογένειες είναι συγκεκριμένες και μετρήσιμες, οι βασικές λύσεις και οι γενικοί άξονες της πολιτικής που απαιτείται, είναι απλοί και σαφείς.
Η απόκλιση της Ελλάδας από τις ισχύουσες ευρωπαϊκές πρακτικές είναι εξοργιστική και αποκαλύπτει σε όλο της το βάθος την αδιανόητα βάρβαρη αντίληψη του εγχώριου πολιτικού προσωπικού σχετικά με τα ζητήματα του πολιτισμού. Αντίληψη την οποία ανεχόμαστε ως αυτονόητη εδώ και πολλά χρόνια.
Οι νέες συλλογικότητες που αναδύονται αυτή την περίοδο στον χώρο του θεάτρου, επιβάλλεται να διατυπώσουν τα αιτήματα με τόλμη, πολιτικό λόγο, ομοφωνία και αδιαπραγμάτευτη στάση. Οι γενικές διατυπώσεις, τα ευχολόγια και τα επιμέρους αιτήματα δεν θα έχουν αποτέλεσμα.
Θα πρότεινα λοιπόν να λάβουμε λοιπόν υπόψη μας τα παρακάτω δεδομένα, προκειμένου να διατυπώσουμε λόγο σαφή, πειστικό και αποτελεσματικό:
1. ΚΡΑΤΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Σύμφωνα με την τελευταία μέτρηση της Eurostat ως προς τα ποσοστά επί τοις % του γενικού προυπολογισμού των κρατικών δαπανών για τον πολιτισμό, η Ελλάδα, μεταξύ τριάντα χωρών της Ευρώπης καταλαμβάνει την τριακοστή και τελευταία θέση (0,3%) ενώ ο μέσος όρος των χωρών της Ε.Ε. είναι υπερτριπλάσιος (1,0%). Αν η Ελλάδα επιθυμεί να πάρει μια θέση κάπου προς τη μέση της κατάταξης, θα πρέπει να φτάσει περίπου στο 1,2%, δηλαδή να τετραπλασιάσει τις δαπάνες για τον πολιτισμό. Ενδεικτικά, η Κύπρος και η Πορτογαλία δαπανούν διπλάσιο ποσοστό από αυτό της Ελλάδας (0,6%), η Ρουμανία και το Βέλγιο τριπλάσιο (1,0%), η Βουλγαρία και η Σλοβακία τετραπλάσιο (1,3%), ενώ η Ουγγαρία και η Λετονία σχεδόν δεκαπλάσιο (2,6%-2,8%). Επομένως αποτελεί πολιτική ανηθικότητα και ξεδιάντροπο ψέμα η όποια επίκληση του πολιτισμού από το ανεπαρκές πολιτικό προσωπικό της χώρας.
Το αίτημα που προκύπτει είναι: Τετραπλασιασμός της ετήσιας κρατικής δαπάνης για τον πολιτισμό, τώρα.
2. ΦΟΡΕΑΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΩΝ
Σε καμία ευρωπαική χώρα δεν ελέγχονται οι επιχορηγήσεις για το θέατρο απευθείας από το αρμόδιο Υπουργείο. Πρόκειται για αδιανόητη πρακτική, καθώς έτσι, η πολιτιστική πολιτική εξαρτάται κάθε φορά από τις πολιτικές συγκυρίες. Παντού εκτός Ελλάδος υπάρχει ένας ή περισσότεροι (κεντρικός και περιφερειακοί) ανεξάρτητοι και αυτοδιοίκητοι δημόσιοι φορείς οι οποίοι ασκούν θεατρική πολιτική (και πολιτική για τον χορό), βάσει των κονδυλίων που τους διαθέτει σε ετήσια βάση το Υπουργείο. Δεν είναι αποδεκτό το πολιτικό προσωπικό να ασκεί πολιτιστική πολιτική.
Το αίτημα που προκύπτει: Επανίδρυση του ΕΚΕΘΕ(Χ), τώρα (και ξεχωριστού αντίστοιχου φορέα για την τέχνη του χορού).
3. ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΙ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΩΝ
Είναι σκανδαλώδες, οι θεατρικές επιχορηγήσεις να δίνονται στους ισχυρούς θεατρικούς παραγωγούς και τις μικρότερες εταιρείες πάσης μορφής με οριζόντια κριτήρια επιλογής και επιπλέον να αποκλείεται η απευθείας επιχορήγηση των αυτοαπασχολούμενων καλλιτεχνών (σκηνοθετών, χορογράφων κλπ). Η συνήθης ευρωπαική πρακτική είναι ο διαχωρισμός σε κατηγορίες με αναλογική κατανομή των κονδυλίων: α. Θεατρικοί παραγωγοί, β. θεατρικές ομάδες με εταιρική ταυτότητα, γ. ανεξάρτητοι αυτοαπασχολούμενοι καλλιτέχνες.
Το αίτημα που προκύπτει: Ορθολογική κατηγοριοποίηση των θεατρικών επιχορηγήσεων.
4. ΥΨΟΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΩΝ
Μέχρι φέτος, η Ελλάδα των έντεκα εκατομμυρίων κατοίκων δαπανούσε για τις θεατρικές επιχορηγήσεις λιγότερα από όσα η Κύπρος του ενός εκατομμυρίου κατοίκων. Ο διπλασιασμός του ποσού φέτος, υπό την πίεση της επιδημιολογικής κρίσης, παρουσιάστηκε σχεδόν ως γενναιόδωρη υπέρβαση από την πλευρά του ΥΠΠΟΑ.
Το αίτημα που προκύπτει: Τετραπλασιασμός και του ποσού των θεατρικών επιχορηγήσεων.
5. ΚΡΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΘΕΑΤΡΑ
Είναι απαράδεκτη η «ελληνική πατέντα», σύμφωνα με την οποία η πολιτιστική πολιτική της περιφέρειας ασκείται και καθορίζεται από την τοπική αυτοδιοίκηση η οποία διαχειρίζεται τα ΔΗΠΕΘΕ. Ο πολιτισμός αποτελεί δημόσιο αγαθό όπως η παιδεία και η υγεία και - όπως συμβαίνει παντού στην Ευρώπη – η ισόρροπη και δίκαιη παροχή του στο σύνολο του πληθυσμού μιας χώρας, καθορίζεται από την κεντρική διοίκηση. Οι δήμοι και οι περιφέρειες έπονται και συνεργάζονται ως αρωγοί συμβάλλοντας οικονομικά και διοικητικά στον κεντρικό σχεδιασμό.
Μόνο έτσι μπορεί να εξασφαλιστεί η πολιτιστική αποκέντρωση και να μην εξαρτάται η πολιτιστική ανάπτυξη ενός τόπου από το αν ο εκάστοτε δήμαρχος ή περιφερειάρχης είναι φιλότεχνοι. Επίσης μόνο έτσι θα πάψει η περιφερειακή πολιτιστική πολιτική να λειτουργεί πελατειακά και να στηρίζεται κατά βάση στους τοπικούς ερασιτεχνικούς θιάσους και τις ψήφους που αυτοί αντιπροσωπεύουν για τις δημοτικές εκλογές.
Αιτήματα που προκύπτουν: α. αντικατάσταση των ΔΗΠΕΘΕ από (λιγότερα σε σχέση με σήμερα / περίπου δέκα) Κρατικά Περιφερειακά Θέατρα ανά Περιφέρεια/ες. Τα θέατρα αυτά χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από το ΥΠΠΟΑ βάσει διετούς καλλιτεχνικού προγραμματισμού (εναλλασσόμενου ρεπερτορίου και ensemble ηθοποιών) και εντάσσονται σε δύο ευρύτερες γεωγραφικές ζώνες (Βόρεια και Νότια Ελλάδα) στο εσωτερικό των οποίων αποφασίζουν μεταξύ τους συμπράξεις, συμπαραγωγές, συνεργασίες κλπ. σε παράλληλη συνεννόηση και με το Εθνικό Θέατρο και το ΚΘΒΕ. Επίσης ιδρύουν κρατικές περιφερειακές δραματικές σχολές και μεριμνούν για τη συνεργασία τους με δημοτικά θέατρα μικρότερων πόλεων της περιφέρειάς τους.
β. ίδρυση περιφερειακών οργανισμών θεατρικών επιχορηγήσεων οι οποίοι διαχειρίζονται μέρος (πχ το 30%) του συνολικού ποσού των θεατρικών επιχορηγήσεων για επιπλέον χρηματοδότηση θεατρικών παραγωγών στα Κρατικά Περιφερειακά Θέατρα.
γ. η τοπική δημοτική αυτοδιοίκηση αναλαμβάνει την οικονομική ενίσχυση του ερασιτεχνικού θεάτρου ενώ επιδοτεί με εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης και ειδικά κίνητρα (π.χ. αξιοποίηση ΕΣΠΑ για τον πολιτισμό, έξοδα διαμονής και μετακίνησης καλλιτεχνικών συντελεστών από το κέντρο στην περιφέρεια, επικοινωνία κλπ) τις επαγγελματικές θεατρικές παραγωγές που παράγονται στην περιφέρεια.
6. ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Τέλος, σε σχέση με τον εργασιακό μεσαίωνα που κυριαρχεί στο χώρο, έχουν ήδη διατυπωθεί από πολλούς συναδέλφους με σαφήνεια τα αιτήματα και δεν χρειάζεται να φλυαρήσω άλλο εδώ.
Σήμερα παρά ποτέ, επιβάλλεται να διατυπωθεί λόγος πολιτικός και ενωτικός και όχι εσωστρεφής και διχαστικός".
Γιάννης Λεοντάρης
