Ομήρου Οδύσσεια
του Δημήτρη Μαρωνίτη
24 Ραψωδίες
12.110 στίχοι
10 χρόνων γεγονότα
σε έργο 23ων ωρών
Διαδικτυακά στην ιστοσελίδα του ΚΘΒΕ
Το διαδικτυακό ταξίδι με το μνημειώδες έργο της Οδύσσειας, όπως το απέδωσε με την αριστουργηματική του μετάφραση, ο μεγάλος συγγραφέας Δημήτρης Μαρωνίτης, συνεχίζεται στην ιστοσελίδα του ΚΘΒΕ.
Είκοσι τέσσερις ραψωδίες, 12.110 στίχοι, 10 χρόνων γεγονότα σε 41 ημέρες, αποτυπώθηκαν σε ένα έργο 23ων ωρών από τριάντα οκτώ ηθοποιούς του ΚΘΒΕ, που ένωσαν τις δυνάμεις τους υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση της Έφης Δρόσου.
Η πρώτη Ραψωδία της Οδύσσειας, διαθέσιμη στα οπτικοακουστικά μέσα του Οργανισμού (ιστοσελίδα: www.ntng.gr) από την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, αποκάλυψε τη δίψα του φιλοθεάμονος κοινού του ΚΘΒΕ με την θερμή του ανταπόκριση.
Ἀθηνᾶς παραίνεσις πρὸς Τηλέμαχον. Μνηστήρων εὐωχία
Στην εναρκτήρια ραψωδία της Οδύσσειας, ο ποιητής καλεί τη Μούσα να αφηγηθεί τα γεγονότα της επιστροφής του Οδυσσέα στην πατρίδα του. Εκείνη ξεκινάει την ιστορία από το σημείο που ο Οδυσσέας βρίσκεται εγκλωβισμένος στο νησί της Καλυψώς και νοσταλγεί την πατρίδα του. Είναι τότε που οι Θεοί, εκτός από τον Ποσειδώνα, αρχίζουν να τον συμπονούν και αποφασίζουν να διευκολύνουν την επιστροφή του. Στέλνουν τον Ερμή στην Καλυψώ για να της ζητήσει να αφήσει τον Οδυσσέα ελεύθερο. Την ίδια στιγμή, η Αθηνά παίρνοντας τη μορφή του Μέντη, φτάνει στην Ιθάκη για να πείσει τον Τηλέμαχο να αναλάβει τις πρώτες του ευθύνες: να διώξει τους μνηστήρες, που με τις καταχρήσεις τους κατασπαταλούν την περιουσία του, και να ταξιδέψει στην Πύλο και στη Σπάρτη για να πάρει πληροφορίες για τον πατέρα του.
ΑΦΗΓΗΣΗ : ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΜΙΩΤΗΣ
ΔΙΑΣ : ΕΦΗ ΔΡΟΣΟΥ
ΑΘΗΝΑ – ΜΕΝΤΩΡ : ΛΙΛΙΑΝ ΠΑΛΑΝΤΖΑ
ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ : ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΡΥΦΟΥΛΤΣΑΝΗΣ
ΠΗΝΕΛΟΠΗ : ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΗ
ΑΝΤΙΝΟΟΣ : ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΣΤΡΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ
ΕΥΡΥΜΑΧΟΣ : ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΟΡΦΑΚΙΔΗΣ
Η συμμετοχή του κόσμου στη δημοσίευση / προβολή της β΄ ραψωδίας στις 4 Ιανουαρίου επισφράγισε την πρωτότυπη παραγωγή του ΚΘΒΕ, παρασύροντας όλους μας, ως συνταξιδιώτες της πρώτης θέσης όπως υπογραμμίζει και η σκηνοθέτης, στο «μακρύ δρόμο για το σπίτι»… ακολουθώντας τα βήματα του ήρωα.
Ἰθακησίων ἐκκλησία. Τηλεμάχου ἀποδημία
Στη ραψωδία β (δεύτερη μέρα της Οδύσσειας) ο Τηλέμαχος συγκαλεί συνέλευση των Ιθακησίων στην οποία καταγγέλλει στους συμπολίτες του τις αυθαιρεσίες των μνηστήρων. Όσοι τον ακούν τον συμπονούν αλλά παραμένουν σιωπηλοί. Τότε ο Αντίνοος περνάει στην αντεπίθεση κατηγορώντας την Πηνελόπη ως υπεύθυνη για την κατάσταση αυτή. Προειδοποιεί μάλιστα, πως όσο εκείνη δεν αποφασίζει, οι μνηστήρες θα παραμείνουν στο σπίτι της. Ο Δίας στέλνει για συμπαράσταση στον Τηλέμαχο δύο αετούς που ερμηνεύονται από τον μάντη Αλιθέρση ως κακοί οιωνοί για το μέλλον των μνηστήρων. Οι μνηστήρες αγνοώντας τα λόγια του μάντη επιστρέφουν στο σπίτι του Τηλέμαχου ενώ η θεά Αθηνά παίρνει τη μορφή του Μέντορα, του φίλου του Οδυσσέα, και βοηθάει τον Τηλέμαχο να ξεκινήσει το ταξίδι.
ΑΦΗΓΗΣΗ : ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΜΙΩΤΗΣ
ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ : ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΟΛΥΖΩΝΗΣ
ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ : ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΡΥΦΟΥΛΤΣΑΝΗΣ
ΑΝΤΙΝΟΟΣ : ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΣΤΡΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ
ΠΗΝΕΛΟΠΗ : ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΗ
ΜΑΣΤΟΡΙΔΗΣ : ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΦΥΡΙΔΗΣ
ΕΥΡΥΜΑΧΟΣ : ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΟΡΦΑΚΙΔΗΣ
ΑΘΗΝΑ – ΜΕΝΤΩΡ : ΛΙΛΙΑΝ ΠΑΛΑΝΤΖΑ
ΛΗΟΚΡΙΤΟΣ : ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΡΕΖΙΟΣ
ΜΝΗΣΤΗΡΑΣ Α’ : ΤΕΛΗΣ ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ
ΜΝΗΣΤΗΡΑΣ Β’ : ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΥΡΥΚΛΕΙΑ : ΝΕΦΕΛΗ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ
Ένα ταξίδι, άκρως επίκαιρο και διδακτικό που θα συνεχίσει να μας ενώνει διαδικτυακά με εβδομαδιαία περιοδικότητα προβολής μέχρι και την
τελευταία ραψωδία.
Πέμπτη 7 Ιανουαρίου - Οδύσσεια (ραψωδία γ)
Τὰ ἐν Πύλῳ
Ο Τηλέμαχος και η θεά Αθηνά, με τη μορφή του Μέντορα, φτάνουν στην Πύλο και συναντούν τον Νέστορα που τους φιλοξενεί στο παλάτι του. Ο Τηλέμαχος ζητάει πληροφορίες για τον πατέρα του και ο Νέστορας αναφέρεται στην εξυπνάδα του Οδυσσέα και στις καλές σχέσεις που είχαν μεταξύ τους. Του περιγράφει πώς χωρίστηκαν στην Τένεδο, όταν ο Οδυσσέας αποφάσισε να επιστρέψει στην Τροία για να συμπαρασταθεί στον Αγαμέμνονα, που είχε μείνει πίσω με σκοπό να εξευμενίσει τους θεούς. Παράλληλα αναφέρεται στον θάνατο των γενναίων πολεμιστών της Τροίας, στην επιστροφή του Διομήδη, του Νεοπτόλεμου, του Φιλοκτήτη, του Ιδομενέα και του Μενέλαου αλλά και στο τραγικό τέλος του Αγαμέμνονα με τη φοβερή εκδίκηση του Ορέστη που ακολούθησε. Το βράδυ η Αθηνά-Μέντορας φεύγει πετώντας σαν αετός και έτσι ο Νέστορας καταλαβαίνει πως η θεά είναι στο πλευρό του Τηλέμαχου. Την επόμενη μέρα ο Τηλέμαχος μαζί με τον γιο του Νέστορα, Πεισίστρατο, αναχωρούν για τη Σπάρτη.
ΑΦΗΓΗΣΗ : ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΜΙΩΤΗΣ
ΑΘΗΝΑ : ΛΙΛΙΑΝ ΠΑΛΑΝΤΖΑ
ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ : ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΡΥΦΟΥΛΤΣΑΝΗΣ
ΠΕΙΣΙΣΤΡΑΤΟΣ : ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΣΟΥΛΗΣ
ΝΕΣΤΩΡ : ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
Παρασκευή 8 Ιανουαρίου - Οδύσσεια (ραψωδία δ)
Τὰ ἐν Λακεδαίμονι
Φτάνοντας στο παλάτι του Μενέλαου, ο Τηλέμαχος και ο Πεισίστρατος μένουν έκθαμβοι από τον πλούτο και την πολυτέλεια. Ο Μενέλαος τους φιλοξενεί και πριν μάθει ποιοι είναι περιγράφει τη μεγάλη θλίψη του για τον χαμό του αδελφού του αλλά και για την τύχη του Οδυσσέα. Μόλις εμφανίζεται η Ελένη αναγνωρίζει τον Τηλέμαχο εξαιτίας της ομοιότητάς του με τον πατέρα του. Αφηγούνται τότε με τη σειρά, πρώτα εκείνη και ύστερα ο Μενέλαος, δύο περιστατικά από την Τροία που μαρτυρούσαν την οξυδέρκεια και τις ικανότητες του Οδυσσέα. Την επόμενη μέρα ο Τηλέμαχος ρωτάει τον Μενέλαο αν ξέρει κάτι παραπάνω για την τύχη του πατέρα του. Τότε εκείνος του περιγράφει το ταξίδι του στην Αίγυπτο και τη συνάντησή του με τον γέροντα Πρωτέα, ο οποίος του φανέρωσε πως ο Οδυσσέας ήταν αποκλεισμένος στο νησί της Καλυψώς. Την ίδια ώρα στην Ιθάκη, οι μνηστήρες με αρχηγό τον Αντίνοο αποφασίζουν να στήσουν ενέδρα στον Τηλέμαχο και με την επιστροφή του να τον σκοτώσουν. Τα νέα τα μαθαίνει και η Πηνελόπη και αρχίζει να θρηνεί. Στον ύπνο της εμφανίζεται η θεά Αθηνά, με διαφορετική μορφή, για να την παρηγορήσει.
ΑΦΗΓΗΣΗ : ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΜΙΩΤΗΣ
ΕΤΕΩΝΕΑΣ : ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΤΑΡΑΚΤΣΗΣ
ΜΕΝΕΛΑΟΣ : ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΑΙΒΑΖΟΓΛΟΥ
ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ : ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΡΥΦΟΥΛΤΣΑΝΗΣ
ΕΛΕΝΗ : ΕΥΑΝΘΙΑ ΣΩΦΡΟΝΙΔΟΥ
ΠΕΙΣΙΣΤΡΑΤΟΣ : ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΣΟΥΛΗΣ
ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΡΩΤΕΑΣ : ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΕΙΜΕΝΗΣ
ΕΙΔΟΘΕΗ : ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΟΥΡΕΓΚΑ
ΝΟΗΜΩΝ : ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΙΣΛΗΣ
ΠΗΝΕΛΟΠΗ : ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΗ
ΜΕΔΩΝ : ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΙΛΙΝΙΚΟΣ
ΕΥΡΥΚΛΕΙΑ : ΝΕΦΕΛΗ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ
ΜΝΗΣΤΗΡΑΣ B’ : ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΝΤΙΝΟΟΣ : ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΣΤΡΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ
ΑΘΗΝΑ : ΛΙΛΙΑΝ ΠΑΛΑΝΤΖΑ
Το πρόγραμμα δημοσίευσης των επόμενων ραψωδιών
Στην Οδύσσεια, σημειώνει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΚΘΒΕ Νίκος Κολοβός, «ο ηρωισμός δεν αποτυπώνεται με τις νίκες στα πεδία των μαχών, αλλά και με τον καρτερικό αγώνα επιβίωσης του βασιλιά της Ιθάκης που αναμετράται κάθε στιγμή και λεπτό με το νόστο για τα πάτρια και την επιστροφή του Σήμερα, λόγω των συνθηκών, επίκαιρος παρά ποτέ ο Όμηρος, μέσα από τα βάσανα και τις περιπέτειες του ήρωά του, ραψωδεί θαρρείς και για τον σύγχρονο αγώνα επιβίωσης… Μόνο που, οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες, η Κίρκη, οι Λωτοφάγοι, η Χάρυβδη, βρίσκονται διάσπαρτοι στον παγκόσμιο χάρτη. Έχουν κοινό όνομα, αυτό της πανδημίας και όχι μόνον. Πολυμήχανα εμπνευσμένα τους πολεμάμε παράγοντας πολιτισμό, με τη φαρέτρα μας γεμάτη από τα όνειρα και τη διάθεση προσφοράς των ανθρώπων μας που σε πείσμα των απαγορεύσεων δηλώνουν ενεργοί. Ταυτόχρονα αποτίουμε φόρο τιμής σε ανθρώπους-κεφάλαια που συνέδεσαν το όνομά τους με την ιστορία του ΚΘΒΕ και λάμπρυναν με την πένα τους λόγο και τέχνες. Επιμένουμε τέλος να χτίζουμε γέφυρες με τον ομογενειακό ελληνισμό καθώς το μνημειώδες έργο είναι προσβάσιμο από συλλογικότητες (κοινότητες, οργανώσεις, ραδιόφωνα, σχολεία κοκ) της διασποράς αλλά και μεμονωμένα από τους απανταχού συνέλληνες που ο μύθος τους στις δεύτερες πατρίδες, ο εμποτισμένος με τον νόστο είναι συνυφασμένος με το Ομηρικό έπος».
«Με τον πλούτο στο λόγο του Μαρωνίτη, αναφέρει η σκηνοθέτης του εγχειρήματος Έφη Δρόσου, γινόμαστε μεμιάς ταξιδευτές σε χρόνους και τόπους αλλοτινούς. Είναι τόσο σαγηνευτικός ο τρόπος που σε μυεί στην ιστόρηση καθώς εγκιβωτίζουν έννοιες οι λέξεις, όπως κι ο ίδιος θα έλεγε, που αδυνατείς να παρεκκλίνεις. Από τον πεντάχρονο βενιαμίν ως τον υπερήλικα ακροατή, οι διαχωριστικές μηδενικές. Συνταξιδεύουμε συνεπαρμένοι όλοι πρώτη θέση στο «μακρύ δρόμο για το σπίτι»… ακολουθώντας τα βήματα του ήρωα. Είναι ένα δώρο τούτο το ταξίδι, όλων όσων συνεργαστήκαμε αφιλοκερδώς για τις μέρες των Χριστουγέννων σ’ όλους τους Έλληνες όπου γης».
ΜΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Το εγχείρημα, λόγω των υγειονομικών κανονισμών είναι πολύμηνα εξελίξιμο. Σύμφωνα με τους πρωταγωνιστές «πρόβες ήταν αδύνατον να πραγματοποιηθούν. Ωστόσο είχαμε ενθουσιαστεί γι’ αυτή την ομαδική δράση σε παράλληλα σύμπαντα που όμως έφερε στο φως κάτι που ποτέ προηγούμενα δεν είχε ξαναγίνει. Παίρναμε τα κείμενα και από απόσταση τα μελετούσαμε. Ακούγαμε τον ίδιο τον Μαρωνίτη που κατά το παρελθόν είχε διαβάσει το έργο του. Ύστερα φορώντας μάσκες και τηρώντας αποστάσεις, μόνοι ο καθένας, αποδίδαμε μπροστά στα μικρόφωνα τους χαρακτήρες. Με την τεχνική του μοντάζ, που διήρκησε ώρες ατέλειωτες, φθάσαμε στο προσδοκώμενο, να υλοποιηθεί δηλαδή ακέραιο ηχογράφημα του έργου που ο ακροατής θα μπορεί να απολαύσει από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του ΚΘΒΕ με το πάτημα ενός κουμπιού».
Η ΔΙΑΝΟΜΗ
Το έργο των 24ων κεφαλαίων, όσα και τα γράμματα της αλφαβήτου που με αυτά αριθμείται, που επίσημα καταγράφεται περί τον 6ο αιώνα π.Χ στην αρχαία Αθήνα κατ’ εντολή του Πεισίστρατου ή του Ιππάρχου, με στόχο να απαγγελθεί από Ραψωδούς στις γιορτές των Παναθηναιων χωρίστηκε απ’ τους Αλεξανδρινούς σε τρεις υπο-ενότητες:
Την «ΤΗΛΕΜΑΧΕΙΑ» (α-δ) όπου ο γιος του Οδυσσέα, ο Τηλέμαχος αναζητά τον πατέρα του, τη «ΦΑΙΑΚΙΔΑ» ή αλλιώς «ΝΟΣΤΟ» (ε-ν) στην οποία ο ήρωας αφηγείται στους Φαίακες τις περιπέτειες μέχρι να φθάσει στην Ιθάκη και τη «ΜΝΗΣΤΗΡΟΦΟΝΙΑ» (ξ-ω), που περιγράφει την τιμωρία των μνηστήρων.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Σκηνοθεσία- Συντονισμός: Έφη Δρόσου
Πρωτότυπη Μουσική σύνθεση: Διονύσης Κωνσταντινίδης
Φωτογραφικά εξώφυλλα: Τάσος Θώμογλου
Ηθοποιοί: Ιορδάνης Αϊβάζογλου, Νεφέλη Ανθοπούλου, Μελίνα Αποστολίδου, Γιάννης Γκρέζιος, Νατάσα Δαλιάκα, Θανάσης Δισλής, Δημήτρης Διακοσάββας, Έφη Δρόσου, Τέλης Ζαχαράκης, Σοφία Καλεμκερίδου, Μαρία Καραμήτρη, Γιάννης Καραμφίλης, Νίκος Κολοβός, Νίκος Κουσούλης, Χρήστος Μαστρογιαννίδης, Νίκος Μήλιας, Δημήτρης Μορφακίδης, Χρήστος Νταρακτσής, Γιάννης Παλαμιώτης, Λίλιαν Παλάντζα, Βασίλης Παπαδόπουλος, Παναγιώτης Παπαϊωάννου, Χρήστος Παπαδημητρίου, Θοδωρής Πολυζώνης, Μαριάννα Πουρέγκα, Θανάσης Ραφτόπουλος, Θανάσης Ρέστας, Βασίλης Σεϊμένης, Βασίλης Σπυρόπουλος, Πολυξένη Σπυροπούλου, Γιώργος Σφυρίδης, Ευανθία Σωφρονίδου, Στέργιος Τζαφέρης, Βασίλης Τρυφουλτσάνης, Μάρα Τσικάρα, Δημήτρης Τσιλινίκος, Άννυ Τσολακίδου, Θάνος Φερετζέλης, Κωνσταντίνος Χατζησάββας.
Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ
Γεννημένος το 1929 στη Θεσσαλονίκη, με γυμνασιακές σπουδές στο Πειραματικό Σχολείο, προπτυχιακές στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ και μεταπτυχιακές σε πανεπιστημιακά ιδρύματα της πρώην Δυτικής Γερμανίας με υποτροφία της Humboldt-Stiftung, o Δημήτρης Μαρωνίτης διετέλεσε διδάκτωρ κι εντεταλμένος υφηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης έως το 1967. Απολύεται, συλλαμβάνεται και βασανίζεται από τη χούντα των συνταγματαρχών. Επανέρχεται ως καθηγητής στην ίδια Σχολή από το 1975-1996. Συνεργάζεται με πανεπιστήμια της Γερμανίας, της Αυστρίας της Κύπρου και των ΗΠΑ, ως επισκέπτης καθηγητής και από το 1994-2001 ορίζεται πρόεδρος και Γενικός Διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, στη Θεσσαλονίκη, κι εν συνεχεία συντονιστής του προγράμματος «Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση», από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας. Διατελεί μεταξύ άλλων, Ειδικός Σύμβουλος στο Υπουργείο Παιδείας, μέλος του ΔΣ του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφιλλίδη, μέλος του ΔΣ του ΜΙΕΤ, Πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, Πρόεδρος του Τμήματος Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Α.Π.Θ, Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ, Πρόεδρος και Γενικός Διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, Επιστημονικός υπεύθυνος του έργου «Ενδογλωσσική μετάφραση» που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Ηλεκτρονικού Κόμβου του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας.
Υπογράφει βιβλία, μονογραφίες κι άρθρα για τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Σοφοκλή, τον Ηρόδοτο, τον Αλκαίο, τη Σαπφώ, το έργο των οποίων καθολικά ή εν μέρη μετέφρασε. Ακολούθησαν εξέχουσες προσωπικότητες της ποίησης και της πεζογραφίας (Σολωμός, Καβάφης, Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Αλεξάνδρου, Αναγνωστάκης, Πατρίκιος, Σαχτούρης, Σινόπουλος, Χειμωνάς κα) των οποίων δοκίμια μελέτησε και δημοσίευσε.
Τιμάται μεταξύ άλλων με το Α’ Βραβείο κριτικής – δοκιμίου για το έργο του «Όροι του λυρισμού στον Οδυσσέα Ελύτη», από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για την προσφορά του στα ελληνικά γράμματα και τον Πολιτισμό με τον Ταξιάρχη του Φοίνικος, για τη μετάφραση της Ομηρικής Ιλιάδας λαμβάνει το «Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά»
Χτυπημένος απ’ την επάρατο νόσο, φεύγει απ’ τη ζωή στις 12 Ιουλίου 2016, σε ηλικία 87 ετών.
