Συγγραφέας: Σταμάτης Πολενάκης
Σκηνοθέτης: Έφη Ρευματά
Σκηνογραφία: Νίκος Δεντάκης
Κοστούμια: Βάσια Χρονοπούλου
Φωτισμοί: Δημήτρης Μπαλτάς
Κίνηση: Περικλής Σκορδίλης
Ερμηνεύουν: Δημήτρης Φραγκιόγλου, Μάρω Μελισσάρη Βασίλης Μπατσακούτσας
Παίζουν μουσική: Μάγκυ Μελισσάρη(πιάνο)
Περιγραφή
Το «Χειμωνιάτικο ταξίδι» του βραβευμένου συγγραφέα, Σταμάτη Πολενάκη παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο θέατρο και πιο συγκεκριμένα στο Στούντιο Μαυρομιχάλη, σε σκηνοθεσία Έφης Ρευματά.
Περισσότερα
Το έργο:
Ποιο είναι το νήμα που μπορεί να συνδέει τρεις ιστορίες που διαδραματίζονται σε διαφορετικό χώρο και χρόνο; Την αυτοκτονία του ποιητή Χάινριχ φον Κλάιστ και της Ενριέττε Φόγκελ στη λίμνη Βανζέε έξω απ’ το Βερολίνο, το 1811· μια μυστική συνάντηση αξιωματούχων των SS, που σφράγισε τη μοίρα εκατομμυρίων Εβραίων, στην ίδια λίμνη το 1942 · και ταυτόχρονα το θάνατο από πείνα του ποιητή Σουβάροφ τον ίδιο χρόνο, στο πολιορκημένο από τους Ναζί Λένινγκραντ.
Τρεις διαφορετικές αφηγήσεις ξετυλίγονται παράλληλα και συνδέουν μια ιστορία αγάπης και μια σειρά από τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν τον κόσμο, αναδεικνύοντας τα πιο φωτεινά και τα πιο σκοτεινά ένστικτα του ανθρώπου· την καλύτερη και τη χειρότερη εκδοχή της Ανθρωπότητας.
Ζωντανή μουσική:
Κατά τη διάρκεια της παράστασης η μουσικός Μάγκυ Μελισσάρη ερμηνεύει ζωντανά στο πιάνο κομμάτια από το Winterreise του Schubert, ενώ ακούγεται ηχογραφημένο ένα ποίημα του συγγραφέα με τη φωνή του ηθοποιού Γιώργου Νινιού.
Λίγα λόγια για την αληθινή ιστορία:
Ο Heinrich von Kleist (Χάινριχ φον Κλάιστ) γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1777 στη μικρή πόλη της Φρανκφούρτης-πάνω-στον-Όντερ. Ορφανός από μικρός ζούσε με τη θεία του και στα 14 του στάλθηκε σε οικοτροφείο.
Με τη συγγραφή θεατρικών έργων ασχολήθηκε από το 1803 μέχρι το 1811.Η «Σπασμένη Στάμνα», η «Πενθεσίλεια» και πολλά άλλα έργα του θεωρούνται σήμερα κλασικά.
Ο ίδιος ήταν καταθλιπτικός και κάποιες επαγγελματικές ατυχίες επιδείνωσαν την κατάστασή του. Τότε έτυχε να συναντήσει τη Χενριέτε Φόγκελ, μια παντρεμένη γυναίκα που έπασχε από ανίατο καρκίνο. Πριν είχε προτείνει στην ξαδέρφη του μια συμφωνία αυτοκτονίας, την οποια εκείνη αρνήθηκε. Αντίθετα η Φόγκελ δέχτηκε με ενθουσιασμό την ιδέα ενός διπλού θανάτου. Ετοίμασαν επιμελώς τις τελικές λεπτομέρειες. Ο Κλάιστ έκαψε τα υπολείμματα των έργων του . Το μεσημέρι της 21ης Νοεμβρίου του 1811, βγήκαν στην εξοχή,στις όχθες της λίμνης Wannsee, νοτιοδυτικά του Βερολίνου. Εκεί ο Κλάιστ πρώτα πυροβόλησε τη Φόγκελ κι έπειτα τον εαυτό του.
Την προηγούμενη μέρα είχαν κάνει πρόβα αυτοκτονίας στο πανδοχείο Στίμμινγκ και είχαν αφησει επιστολές στον πανδοχεα για να σταλούν στα δικά τους πρόσωπα. Ο ίδιος φυσικά, δεν γνώριζε τίποτα.
Το μνημείο:
Μπορεί κανείς να φτάσει στον τάφο του Heinrich von Kleist και της Henriette Vogel πηγαίνοντας με το τρένο μέχρι τη στάση του S-bahn Wannsee. Από εκεί ο τάφος απέχει περίπου 10 λεπτά με τα πόδια. Κατά τους θερινούς μήνες μπορεί κανείς να δανειστεί και ακουστικά από ένα περίπτερο που έχει τοποθετηθεί δίπλα στη στάση του τρένου και να ακούσει τις σχετικές με την αυτοκτονία καταθέσεις, καθώς και πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα. Κάθε χρόνο στις 21 Νοεμβρίου, ημέρα της επετείου του θανάτου τους, διοργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις στο σημείο του τάφου.
Σκηνοθετικό σημείωμα:
Δύο πραγματικά γεγονότα:
Μία ρομαντική ιστορία αγάπης δύο επιφανών ανθρώπων που ολοκληρώνεται με την εκπλήρωση του στόχου που τους ένωσε: τη διπλή αυτοκτονία τους.
Μια γιορτή αξιωματούχων της ελίτ του γερμανικού στρατού για την εκπλήρωση του δικού τους στόχου: την εξόντωση ολόκληρου του εβραϊκού πληθυσμού της Ευρώπης.
Τα δύο αυτά γεγονότα συμπληρώνονται με την αφήγηση μιας φανταστικής ιστορίας με φόντο το πολιορκημένο από τους Ναζί Λένινγκραντ και πρωταγωνιστή έναν δάσκαλο, που μοιράζει όλα τα δελτία τροφίμων του σε ηλικιωμένους και παιδιά μέχρι που πεθαίνει από την ασιτία.
Στο έργο του Σταμάτη Πολενάκη τρία πρόσωπα αφηγούνται αυτές τις τρεις ιστορίες: Ένας πανδοχέας (Δημήτρης Φραγκιόγλου), του οποίου το πανδοχείο βρίσκεται λίγο έξω απ’ τη λίμνη Βάνζεε και φιλοξένησε το ζευγάρι τις δύο τελευταίες μέρες της ζωής του, ο ίδιος ο Κλάιστ (Βασίλης Μπατσακούτσας) και η Ενριέττε (Μέρω Μελισσάρη). Εμπνέονται από την Έβδομη συμφωνία του Σοστακόβιτς και από το έργο του Σούμπερτ Χειμωνιάτικο ταξίδι, κομμάτια του οποίου ερμηνεύει ζωντανά στο πιάνο η μουσικός Μάγκυ Μελισσάρη και μέσα από ένα ταξίδι στο χώρο και το χρόνο, οι τρεις τους – ο καθένας με το δικό του τρόπο και από τη δική του οπτική - αφηγούνται το παρελθόν, βιώνουν το παρόν και προφητεύουν το μέλλον, μας θυμίζουν την ανάγκη του ανθρώπου για ευτυχία, την προσευχή που όλοι κάποια στιγμή απευθύναμε σ’ έναν άγνωστο Θεό και επιβεβαιώνουν τη ρήση του Λέσσινγκ: «Τι είναι λοιπόν ο άνθρωπος; Πολύ κακός για να είναι δημιούργημα του Θεού. Πολύ καλός για να είναι δημιούργημα της τύχης».
Έφη Ρευματά
Βοηθός σκηνοθέτη: Βάσια Χρονοπούλου
Παραγωγή: Αντώνης Λάμπρου
Επικοινωνία: Γιώτα Δημητριάδη
Από τη θεατρολόγο Μαρία Μαρή
Το «Χειμωνιάτικο ταξίδι» του βραβευμένου συγγραφέα Σταμάτη Πολενάκη που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο θέατρο και πιο συγκεκριμένα στο Studio Μαυρομιχάλη, σε σκηνοθεσία Έφης Ρευματά είναι ένα έργο υποβλητικό. Από την πρώτη στιγμή καθηλώνουν το θεατή, η κίνηση των ηθοποιών στο χώρο, η στάση των σωμάτων τους, τα βλέμματα που ανταλλάσσουν και η ατμοσφαιρικότητα με την οποία ερμηνεύει ζωντανά στο πιάνο κομμάτια από το Χειμωνιάτικο ταξίδι (Winterreise) του Schubert η Μάγκυ Μελισσάρη, ενώ ακούγεται ηχογραφημένο ένα ποίημα του συγγραφέα με τη φωνή του ηθοποιού Γιώργου Νινιού. Όλα τα στοιχεία της παράστασης καλούν σε ένα ταξίδι αρχικά με άγνωστο προορισμό, αλλά με την εξέλιξη του έργου όλα φωτίζονται.
Πράγματι με ένα ταξίδι στο χρόνο ενώνονται πανέξυπνα τρεις ιστορίες (δύο πραγματικές και μια επινοημένη) με κοινό θέμα το θάνατο. Αυτή της διπλής αυτοκτονίας του ποιητή Χάινριχ φον Κλάιστ και της Ενριέττε Φόγκελ το 1811 στη λίμνη Βανζέε έξω απ’ το Βερολίνο, η μυστική συνάντηση αξιωματούχων των SS στον ίδιο χώρο το 1942, που σφράγισε τη μοίρα εκατομμυρίων Εβραίων και τέλος της φανταστικής ιστορίας με φόντο το πολιορκημένο από τους Ναζί Λένινγκραντ με πρωταγωνιστή έναν δάσκαλο, τον ποιητή Σουβάροφ, ο οποίος μοιράζει όλα τα δελτία τροφίμων του σε ηλικιωμένους και παιδιά μέχρι που πεθαίνει και ο ίδιος από ασιτία.
Είναι εκπληκτικό πώς ο ίδιος τόπος, η λίμνη Βανζέε μπορεί να είναι το τέλος μιας ρομαντικής ιστορίας αγάπης και συγχρόνως το σημείο όπου υπογράφηκε μια αιμοσταγής, φρικαλέα συμφωνία που οδήγησε στην εκτέλεση αθώων ανθρώπων.
Η ιστορία του ζευγαριού του Χάινριχ φον Κλάιστ (Βασίλης Μπατσακούτσας) και της Ενριέττε Φόγκελ (Μάρω Μελισσάρη), μέσα από θαυμάσιες ερμηνείες, μελετημένη κίνηση και βαθύ προβληματισμό για την ματαιωμένη ανάγκη συντροφικότητας σε αυτό το τελευταίο τους ταξίδι, ευαισθητοποιούν τους θεατές και μαζί με την διαπεραστική μουσική του Σούμπερτ δια χειρός της Μάγκυς Μελισσάρη τους καλούν να διερωτηθούν πάνω στην αντιφατικότητα της ανθρώπινης φύσης, ικανής για τα καλύτερα, αλλά και τα χειρότερα.
Ο Κλάιστ ήταν καταθλιπτικός με κάποιες επαγγελματικές ατυχίες να του επιδεινώνουν την κατάσταση της υγείας του. Τότε έτυχε να συναντήσει την Ενριέττε Φόγκελ, μια παντρεμένη γυναίκα που έπασχε από ανίατο καρκίνο. Πριν από καιρό είχε προτείνει στην ξαδέρφη του μια συμφωνία αυτοκτονίας, την οποία εκείνη είχε αρνηθεί, η Ενριέττε όμως δέχτηκε με ενθουσιασμό την ιδέα ενός διπλού θανάτου. Η Ενριέττε Φόγκελ (Μάρω Μελισσάρη) με ευγενική φυσιογνωμία, με ήσυχο βλέμμα, εν αναμονή μιας ευδαιμονίας και συντροφικότητας σε αυτό το ύστατο ταξίδι ενσαρκώνει την πραγματική ηρωίδα του ρομαντισμού. Ετοίμασαν επιμελώς τις τελικές λεπτομέρειες. Ο Κλάιστ έκαψε τα υπολείμματα των έργων του. Το μεσημέρι της 21ης Νοεμβρίου του 1811, βγήκαν στην εξοχή, στις όχθες της λίμνης Βανζέε, νοτιοδυτικά του Βερολίνου. Εκεί ο Κλάιστ πρώτα πυροβόλησε τη Φόγκελ κι έπειτα τον εαυτό του.
Διέμειναν στο πανδοχείο Στίμμινγκ. Η συμπεριφορά τους είχε κάπως κλονίσει τον πανδοχέα (Δημήτρης Φραγκιόγλου), o οποίος διακριτικά τους παρακολουθούσε, μιας και εκείνοι δεν έδιναν πολλές πληροφορίες αποφεύγοντας τις πολλές συζητήσεις, εισπράττοντας περιχαρής τα χρήματα που του άφηναν και τα φιλοδωρήματα.
Τα τρία αυτά πρόσωπα αφηγούνται αυτές τις τρεις ιστορίες: Ένας πανδοχέας (Δημήτρης Φραγκιόγλου), του οποίου το πανδοχείο βρίσκεται λίγο έξω απ’ τη λίμνη Βάνζεε όπου φιλοξένησε το ζευγάρι τις δύο τελευταίες μέρες της ζωής του, ο ίδιος ο Κλάιστ (Βασίλης Μπατσακούτσας) και η Ενριέττε (Μάρω Μελισσάρη). O πανδοχέας . αφηγητής. σχολιαστής, με μια ιδιαίτερη ερμηνεία, πολύ λεπτή που προβληματίζει για τα όσα συμβαίνουν γύρω του. Ένας μυστηριώδης ρόλος, εκείνος του παρατηρητή, που παρατηρεί την εξέλιξη της ιστορίας και το ξεδίπλωμα της προσωπικής απόγνωσης, που ζητά διακαώς διέξοδο. Ο φωτισμός του χώρου, πολλές φορές μοναστηριακός, παράπεμπε σε έναν χώρο βαθειάς περισυλλογής, όπου κάποιοι άνθρωποι αποφασίζουν να βάλουν ένα τέλος στην εσωτερική τους ταλαιπωρία και δυστυχία, ενώ άλλοι είναι έτοιμοι να σπείρουν το θάνατο για λόγους αδιευκρίνιστους, για μια παράνοια.
Οι δυο εραστές εμπνέονται από την Έβδομη συμφωνία του Σοστακόβιτς και από το έργο του Σούμπερτ Χειμωνιάτικο ταξίδι, ένα από τα αριστουργήματα της γερμανικής ρομαντικής περιόδου. Ο Σούμπερτ συνέθεσε το Χειμωνιάτικο Ταξίδι ενώ ήταν πολύ άρρωστος και είχε προσβληθεί από σύφιλη, η οποία αναπόφευκτα είχε επηρεάσει για το υπόλοιπο της ζωής του την σωματική και πνευματική του υγεία. Είναι εν ολίγοις η περιπλάνηση της καρδιάς του στους δρόμους της μοναξιάς.
Στην κολοσσιαία «Έβδομη Συμφωνία» του, επονομαζόμενη και «του Λένινγκραντ», το συμφωνικό μεγαλείο του Σοστακόβιτς φτάνει στο απόγειό του και «στρατεύεται», για να υμνήσει την ηρωική αντίσταση των κατοίκων του Λένινγκραντ απέναντι στην ανελέητη πολιορκία των ναζιστικών δυνάμεων. Με τις μουσικές αυτές αναφορές συνδέονται τα δύο θέματα του έργου, ενώ σηματοδοτούνται μεγάλα στάδια της ιστορίας και του πολιτισμού.
Ό, τι και να συμβαίνει, από όποια πλευρά και αν προσεγγίζει κάποιος τη ζωή, η ιστορία, έρχεται σαν λαίλαπα και εισχωρεί ρυθμίζοντας ακόμα και τα πιο προσωπικά θέματα. Η διαλεκτική αυτή σχέση αποδίδεται πλήρως από την σκηνοθετική ματιά της Έφης Ρευματά και τις υπέροχες ερμηνείες και των τριών ηθοποιών, της Μάρως Μελισσάρη ( Εριέττα), του Βασίλη Μπατσακούτσα ( Κλάιστ) και του Δημήτρη Φραγκιόγλου ( πανδοχέα) και βέβαια από τις καίριες μουσικές αναφορές της Μάγκυ Μελισσάρη.