Γράμματα στη  Μίλενα

Εξαιρετική η ερμηνεία της κας Μαρίας Μαραγκουδάκη στο ποιητικό λογοτεχνικό αυτό κείμενο!
Πολύ καλή η σκηνοθεσία!

Από τη θεατρολόγο Μαρία Μαρή

Πρόκειται για μια πραγματικά εμπνευσμένη παράσταση η οποία ανατέμνει βαθιά την ιδιαίτερη προσωπικότητα του Κάφκα και την αδιέξοδη σχέση του με τη Μίλενα Γιεσένκα, με τρόπο εξόχως θεατρικό, υποβοηθούμενη σ’ αυτό από μια ατμοσφαιρική μουσική πλαισίωση. Ο Έρμαν Έσσε έχει γράψει για αυτόν: «Είναι ο μοναδικός άνθρωπος που μπορεί να σε βυθίσει στο σκοτάδι, έχοντας όλα τα φώτα αναμμένα»....

Η σχέση του Φραντς Κάφκα με τη Μίλενα Γιέσενκα ξεκίνησε το 1920, όταν ο συγγραφέας, που έμελλε να αναγνωριστεί ως ο κορυφαίος του 20ου αιώνα, είναι 38 ετών με υγεία κλονισμένη και εύθραυστη. Εκείνη μόλις 24 ετών, μεταφράστρια και επιφυλλιδογράφος, δυστυχισμένη στον γάμο της. Το ειδύλλιο εξελίχθηκε σε φλογερό έρωτα και διήρκεσε περίπου δύο χρόνια. Η Μίλενα παρατηρεί για τον Κάφκα ότι ήταν δυστυχής κυρίως εξαιτίας του φόβου που τον διακατείχε.

Η παράσταση εισχωρεί σε βάθος στην ιδιοσυγκρασία του Κάφκα και στην υπαρξιακή του αγωνία. Η ηθοποιός Μαρία Μαραγκουδάκη, δίχως υπερβολή, γίνεται ο Κάφκα. Δεν τον υποδύεται απλά, αλλά ταυτίζεται. Καθηλώνει τον θεατή με την εκφραστικότητά της, η οποία αποδίδει την απόγνωσή, τον φόβο του, την ανασφάλεια του Κάφκα μέσα στον πολύ κόσμο, τον έρωτα που δεν βρίσκει λόγια να εξωτερικεύσει, τη δυσκολία του και την αδυναμία του να ανοιχτεί. Όλα αυτά σκηνοθετημένα με ευφυή τρόπο γύρω από ένα πέταλο από λευκά βότσαλα πάνω στη σκηνή.

Κάθε λέξη του Κάφκα στα γράμματα αποκτά σωματική υπόσταση και κίνηση, στοιχεία που συμβάλουν στην αποτελεσματική σκηνική αποτύπωση ενός καταπιεσμένου πάθους που δεν εύρισκε τον τρόπο να το εκφράσει ρεαλιστικά.

Της περιγράφει την καθημερινότητά του, τα ξενύχτια του, τα μεθύσια του, τις ώρες του στο γραφείο, τη δυσκολία του να ζητήσει άδεια από τον Διευθυντή του. «Στο βάθος επιθυμώ τη ζωή, επιφανειακά όμως. Είμαι τόσο λίγο ευχαριστημένος!»

Πιο κάτω της λέει ότι: «Σήμερα το πρωί, μέσα στην πόλη νομίζω σε ονειρεύτηκα.» Περπατά, κάνει μικρές διαδρομές, τις οποίες με τον τρόπο που τις κάνει φανερώνει την ανησυχία και την μάταιη κι ανεκπλήρωτη επιθυμία του να καλύψει κάποιο εσωτερικό κενό επιζητώντας απελπισμένα βοήθεια απ’ έξω. Της διηγείται ότι σκότωσε εξαιτίας της στο όνειρό του. Κάνει με τα χέρια του το σχήμα του όπλου, στρέφοντάς το προς τον πατέρα του που ονειρεύτηκε ότι μίλησε άσχημα για τη Μίλενα οπότε εκείνος τον σκότωσε και μετά αυτοκτόνησε. Τον έχει στοιχειώσει αυτή η καταπιεστική φυσιογνωμία του πατέρα και κακή σχέση μαζί του.

Περπατά πολλές φορές τρεκλίζοντας. Εξαιρετική η κίνηση της ηθοποιού. Είναι Κυριακή και βρίσκεται στο γραφείο του. Με τα χτυπήματα των ποδιών, ορίζεται το πέρασμα του χρόνου. Αναζητά διαφυγή με οποιοδήποτε τρόπο.

Βρίσκει ένα πορτοφόλι που έπεσε από κάποιον περαστικό. Το βλέμμα της ηθοποιού, αεικίνητο, πλάθει την εικόνα, ταυτίζεται και αποφαίνεται « Τελικά ή ο κόσμος είναι μικροσκοπικός, ή εμείς πελώριοι και τον γεμίζουμε»

Κοιτάζει με εμμονή το πουδραρισμένο πρόσωπο. Ανεβαίνει σκαλιά, σε θεραπευτικά ιδρύματα καθώς είναι φυματικός. Έχει τα χέρια πάνω στο κεφάλι σαν φωτοστέφανο από αγιογραφία ορθόδοξη, ή άγαλμα καθολικό.

« Είμαι ψυχικά άρρωστος, κατάλαβέ με Μίλενα!» Είναι γνωστό ότι ο Κάφκα σε όλη του τη ζωή έπασχε από κλινική κατάθλιψη και αγοραφοβία. Υπέφερε από αϋπνίες και ημικρανίες. « ‘Έχετε το δικαίωμα να κατηγορήσετε τους εβραίους για λιγοψυχία. Εγώ είμαι πολύ λιγόψυχος! Δεν μπορώ να σηκώσω τον κόσμο σας, μετά βίας σηκώνω το βάρος του σακακιού μου.» Ο φόβος τον χαρακτηρίζει. « Δεν μπορώ να υποφέρω την ιδέα να είμαι μπροστά σας.» Την αγαπά και το δείχνει με κάθε τρόπο.

Στο δεύτερο μισό της παράστασης η Μίλενα βγαίνει με ένα προπολεμικό κόκκινο φόρεμα εμπριμέ.

Η Μαρία Μαραγκουδάκη είναι τώρα η Μίλενα, ένα πρόσωπο που το διέκρινε η ειλικρινής διάθεση κατανόησης του άλλου και βέβαια του Κάφκα. Θυμάται τον Φραντς Κάφκα, τον μεγαλοφυή συγγραφέα, τον άντρα που κυριευόταν από πανικό στη θέα του κορμιού της γυναίκας που αγαπούσε. Διαβάζει τις επιστολές του. Θυμάται που εκείνος κυριευμένος από φόβο έδωσε ελεημοσύνη σε μια ζητιάνα και για να μην αναστατωθεί εκείνη χάλασε σε ψιλά ένα σεβαστό ποσό και πέρασε από μπροστά της 10 φορές δίνοντας της από λίγο κάθε φορά μέχρι εξαντλήσεως των χρημάτων.

“Σήμερα είδα ένα χάρτη της Βιέννης και για μια στιγμή μου φάνηκε ακατανόητο που ‘χτισαν μια τόσο μεγάλη πολιτεία, ενώ εσύ δε χρειάζεσαι παρά μόνο ένα δωμάτιο.”

“Και παρ’όλα αυτά σκέφτομαι καμιά φορά: αν μπορεί να πεθάνει κανείς από ευτυχία, αυτό πρέπει να συμβεί σε μένα. Και αν ένας άνθρωπος προορισμένος να πεθάνει, μπορεί να μείνει στη ζωή από ευτυχία, τότε θα μείνω στη ζωή.”

Η επιδείνωση της υγείας του Κάφκα ήταν μη αναστρέψιμη. Διαγνώστηκε ότι έπασχε από φυματίωση. Το 1923, επέστρεψε στην Πράγα και για άλλη μια φορά μπήκε σε σανατόριο. Στις 3 Ιουνίου 1924, καταπονημένος, πεθαίνει. Ήταν μόλις 41 ετών. Προσπαθούσε να ακολουθήσει μια υγιεινή χορτοφαγική διατροφή, καθώς και άλλα γιατροσόφια. Στη διαθήκη του είχε γράψει ότι δεν επιθυμούσε τίποτα από ότι είχε συγγράψει, να διαβαστεί και να εκδοθεί....
Ο ρέων λόγος της μετάφρασης του Παύλου Παπασιώπη, αποκτά σώμα με την ειλικρινή ερμηνεία, τη βαθιά γνώση και περισυλλογή. Η μουσική του Ιωακείμ Μπαλτσαβιά αναδεικνύοντας μια ονειρική διάσταση, μας ξεναγεί στις άγνωστες και σκοτεινές διαδρομές του Κάφκα.

Όσο για την ερμηνεία της Μαρίας Μαραγκουδάκη, απολύτως διαφοροποιημένη στο πρώτο μισό στο ρόλο του Κάφκα και στο δεύτερο μισό σε εκείνον της Μίλενας. Το πρόσωπό της αποκτά διαφορετικό φως και ερμηνεία, όταν πρόκειται για τους πιο μικρούς ρόλους ή για ανθρώπους, που εμπλέκονται στη ζωή του Κάφκα.
Πρόκειται για μια παράσταση που δε πρέπει να χάσει κανείς ! Είναι μελέτη στην κίνηση και την ερμηνεία, ενώ απολαμβάνει κανείς τη μεταμόρφωση της ηθοποιού.