Ο Κύκλος των χαμένων ποιητών

Συγκλονιστική παράσταση!

Από την Υπ. Διδάκτωρα Θεατρολογίας Σιμόνη- Μαρια Γκολούμποβιτς

Ο «Κύκλος των Χαμένων Ποιητών» παίχτηκε στο σινεμά το 1989 σε σκηνοθεσία του Πίτερ Γουίαρ και σενάριο του Τομ Σούλμαν, ο οποίος υπογράφει και τη θεατρική διασκευή του σεναρίου. Η δράση τοποθετείται στην δεκαετία του ’60, όπου ο αντισυμβατικός καθηγητής λογοτεχνίας Τζον Κήτινγκ έρχεται να διδάξει στο συντηρητικό ιδιωτικό λύκειο Γουέλτον με τις αυστηρές θεμελιώδεις αρχές της Παράδοσης, της Τιμής, της Πειθαρχίας και της Υπεροχής. Ο Κήτινγκ, με βασικό εργαλείο του την ποίηση, θα τους διδάξει σταδιακά πώς να αψηφούν τις προκαταλήψεις, τις συμβάσεις και τις επιρροές τις οποίες υπαγορεύουν οι κοινωνικές και οικογενειακές συνθήκες και πώς να έχουν τη δική τους οπτική στα πράγματα. Ο αντισυμβατικός τρόπος διδασκαλίας του θα καταφέρει να εμπνεύσει τον καθένα από τους νεαρούς μαθητές, οι οποίοι κάνοντας την προσωπική τους επανάσταση, θα ακολουθήσουν την κλίση τους ενάντια στο κατεστημένο.

Η συγκινητική ιστορία του "Κύκλου των Χαμένων Ποιητών" ("Dead Poets Society”) του Τομ Σούλμαν έγινε θεατρική παράσταση και σκηνοθετήθηκε από τον Κωνσταντίνο Ασπιώτη στο θέατρο Βρετάνια με πρωταγωνιστές τον Άκη Σακελλαρίου, τον Τάσο Χαλκιά, τον Σπύρο Τσεκούρα και μια πλειάδα νέων και ταλαντούχων ηθοποιών. Η σκηνοθετική προσέγγιση εστίασε στην δημιουργία μιας κοινότητας μεταξύ των ηθοποιών αλλά και στο άγγιγμα των διάφορων εκφράσεων μεταξύ τους με αποτέλεσμα η παράσταση στο σύνολό της να καταστεί ένα κοινωνικό γεγονός στο οποίο τα αισθητικά και τα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα είναι αλληλένδετα. Συνδυάζοντας εξαιρετικά στο ύφος, τόσο το απολαυστικό κωμικό στοιχείο με το οποίο ξεκινά και πορεύεται η παράσταση μέχρι τη μέση περίπου, όσο και το πικρά δραματικό που σταδιακά επέρχεται. Στην παραπάνω άποψη συνέβαλε η μετάφραση της Νικολέτας Κοτσαηλίδου που -ως μια συνιστώσα της θεατρικής δημιουργίας- απέδωσε ένα εύγλωττο, δραστικό και εναργές κείμενο αποκωδικοποιώντας τους ήχους, τα χρώματα, τα σχήματα και τις εικόνες που διέγραφαν οι τροχιές των σωμάτων μέσα στο χώρο. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην πρωτότυπη μουσική σύνθεση της Μαρίζας Ρίζου, η οποία συνόδευε τις ερμηνείες των ηθοποιών δημιουργώντας έντονα τα συναισθήματα της συγκίνησης, της ιλαρότητας και της ευφορίας στο κοινό.

Η δράση του έργου διαδραματίζεται σε μια μετατοπιζόμενη σκηνή με έναν -ποιητικό- νατουραλισμό στα σκηνικά της Αρετής Μουστάκα σε συνδυασμό με τους φωτισμούς της Ζωής Μολυβδά-Φαμέλη. Η σκηνή του θεάτρου Βρετάνια ενίοτε μεταμορφωνόταν σε τάξη, σε προαύλιο του σχολείου Γοέλτον ή στην σπηλιά όπου λάμβανε χώρα η ποιητική τελετουργία του Κύκλου. Μια ένσταση στο συγκεκριμένο σημείο αφορά τη σκηνή μέσα στη σπηλιά όπου o Τσάρλι έκανε καμάκι με ποίηση στην Γκλόρια, με την ίδια να φωνάζει επιδεικτικά ζητώντας περισσότερα ποιήματα επειδή αυτό είναι καλύτερο από τη σαρκική και ερωτική επαφή. Κατά τη γνώμη μου, η συγκεκριμένη σκηνή θεματικά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ξένη σε σχέση με τη δομή και τη ροή του συνολικού έργου καθώς πέρα από την υπογράμμιση της σημασίας της ποίησης δεν συνάδει στην εξέλιξη των χαρακτήρων ή της υπόθεσης του έργου. Λειτούργησε αποκλειστικά και μόνο ως εμβρυακή μορφή παρένθεσης μέσα στο έργο και δημιούργησε ένα είδος εκκρεμότητας και μια κατάσταση αβέβαιης ισορρόπησης ανάμεσα στην κατάσταση της δοσμένης στιγμής και στην συνολική και ολοκληρωμένη δράση.

Ερμηνευτικά και κινησιολογικά (Φαίδρας Νταϊόγλου) οι ηθοποιοί ανταποκρίθηκαν θαυμάσια στους ρόλους υπηρετώντας ο καθένας με πειστικότητα και αφοσίωση τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του σε ένα σωστά συντονισμένο και δεμένο σύνολο. Ο Άκης Σακελλαρίου υποδύθηκε τον αντικομφορμιστή καθηγητή φιλολογίας και υπέρμαχο της ελευθερίας, Τζον Κίτινγκ, ο οποίος ανατρέπει την καθιερωμένη και παγιωμένη τάξη με την τυπική και αυστηρή δομή του σχολείου. Μαθαίνει στους μαθητές να σκέφτονται ελεύθερα, να ζουν ελεύθερα, να ανακαλύπτουν τη δύναμη που έχουν μέσα τους, να σέβονται τον εαυτό τους και να εκτιμούν τις ικανότητες τους. Ο ηθοποιός αποτελώντας τον κεντρικό πυρήνα του δράματος προσέγγισε με ιδιαίτερη ευαισθησία το φανταστικό δραματικό ον και κατάφερε με απόλυτη επιτυχία να αποδώσει την συνολική πορεία από την άνοδο μέχρι και την πτώση του. Ταυτίζεται μαζί του, ενώ συγκινείται μέχρι δακρύων με τα πάθη του δίνοντας στο «παιχνίδι» του σχήμα μέσω της αισθητικής αρτιότητας.

Ο Τάσος Χαλκιάς ερμήνευσε το ρόλο του συντηρητικού και αυστηρού διευθυντή Νόλαν, διατηρώντας την απόλυτη φυσικότητα, το πειστικό συναίσθημα, την πληθωρικότητα και αποπνέοντας σε όλη τη διάρκεια έναν εξαιρετικό και δύσκολο συνδυασμό συγκρατημένης οργής και ταυτόχρονα μιας εσωτερικής δυναμικής. Ο Νόλαν προσλαμβάνει τον Τζον Κίτινγκ μετά τη συνταξιοδότηση ενός άλλου δασκάλου. Ενώ στην αρχή σκέφτεται πολύ τον Κίτινγκ, ο Νόλαν αρχίζει να αμφιβάλλει για τις αντισυμβατικές μεθόδους του Κίτινγκ και μετά την αυτοκτονία του Νιλ Πέρι, ο Νόλαν φαινομενικά δεν έχει κανένα ενδοιασμό να απολύσει τον Κίτινγκ για να αποφύγει ένα σκάνδαλο στο Γουέλτον.

Ο Σπύρος Τσεκούρας υποδύθηκε τον ρόλο του τραγικού πατέρα κύριου Πέρι με όλη την ακαμψία, τον συντηρητισμό και την αδιαλλαξία που φέρει ο ήρωάς του. Όμως, η ερμηνεία του εστίασε αποκλειστικά και μόνο στην έντονη και εριστική φύση του χαρακτήρα του με τα συχνά ξεσπάσματα, αφήνοντας αδιόρατες τις «ρωγμές» του εσωτερικού ψυχισμού του.

Τους μαθητές συνθέτει ένας θίασος ταλαντούχων ηθοποιών της νέας γενιάς: Ο Αλέξανδρος Τωμαδάκης προσέγγισε με ιδανική κορύφωση και απόλυτη συναισθηματική πληρότητα το ρόλο του Νηλ Πέρι όπου ξεκινά αθώα γεμάτος όνειρα για την ζωή και επιθυμία να αντιταχθεί στον αυστηρό πατέρα του και να ακολουθήσει τα όνειρά του. Ο Νιλ αποφασίζει ότι θα γίνει ηθοποιός και παίρνει μέρος σε μια σχολική παραγωγή του Σαίξπηρ, λέγοντας ψέματα στον πατέρα του στη διαδικασία. Στη συνέχεια όμως αναγκάζεται να υποταχθεί στο περιοριστικό και αυταρχικό περιβάλλον τα νήματα του οποίου κινεί ο πατέρας του και μεταλλάσσεται σταδιακά σε θλιβερό, εξαθλιωμένο έρμαιο της κατάστασης, που αυτοπυροβολείται με το περίστροφο του πατέρα του, σίγουρος ότι η οικογένειά του δεν θα υποστηρίξει ποτέ τα όνειρά του. Ο θάνατος του Νιλ θέτει σε κίνηση τα τελευταία κεφάλαια του μυθιστορήματος, στα οποία η Ακαδημία Γουέλτον προσπαθεί να βρει τον κατάλληλο αποδιοπομπαίο τράγο για τον θάνατό του. Συνολικά, ο Πέρι είναι ένα τραγικό παράδειγμα του πώς η αγάπη του Κίτιγκ για την ελευθερία και την τέχνη μπορεί να παρεκτραπεί - ο Nήλ είναι αναμφισβήτητα πιο επαναστάτης από τον ίδιο τον Kιτινγκ, σε σημείο που είναι πρόθυμος να θυσιάσει τη ζωή του για χάρη των πεποιθήσεών του.

Ο Πάνος Ζυγούρος ανταποκρίθηκε επάξια στις ανάγκες του ρόλου του ως Τοντ Άντερσον τόσο κινησιολογικά όσο και ερμηνευτικά · ιδιαίτερη προσοχή αξίζει να δοθεί στην επιτυχημένη ενσάρκωση των χαρακτηριστικών του τραυλισμού του ήρωα, με το έντονο κλείσιμο των ματιών, την ένταση στους μύες του λαιμού, την αύξηση έντασης φωνής και την αύξηση του ρυθμού ομιλίας. Ο Τοντ είναι νέος μαθητής στο Welton, έχοντας μεταγραφεί από ένα άλλο, λιγότερο αναγνωρισμένο σχολείο. Δεν τα πάει καλά με τους γονείς του, οι οποίοι, όπως πιστεύει, ευνοούν τον μεγαλύτερο, πιο επιτυχημένο ακαδημαϊκά αδερφό του, Τζέφρι Άντερσον. Στο Γούελτον, ο Τοντ είναι αρχικά ήσυχος και ντροπαλός, αλλά με την ενθάρρυνση του καθηγητή Κίτιγκ και τη φιλία του με τον Νηλ Πέρι, του συγκάτοικού του, μαθαίνει να ανοίγεται, να εκφράζει τα συναισθήματά του και να συνθέτει εντυπωσιακή ποίηση. Ο Τοντ είναι αναμφισβήτητα ο πιο «δυναμικός» χαρακτήρας του έργου: η μεταμόρφωσή του από ντροπαλός κομφορμιστής σε τολμηρό εικονομάχο αποτελεί την επιτομή του επαναστατικού πνεύματος και των θεμάτων της ενηλικίωσης.

Ο Θοδωρής Θεοδωρακόπουλος απέδωσε με μέτρο τις εξάρσεις που εμφανίζει ο ήρωας, εσωστρεφής, λιγομίλητος, στοχαστικός και ρομαντικός μαθητής Νοξ Όβερστρητ, που σε μερικά σημεία εκφράζει με υπερβολικό τρόπο την ανάγκη του να είναι μαζί με την Κρις, με την οποία είναι ερωτευμένος. Οι πρώτες προσπάθειες του Knox να προσελκύσει την Chris είναι ασεβείς στην καλύτερη περίπτωση και επιθετικές στη χειρότερη. Αργότερα, ο Νοξ προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την ποίηση και την ευγλωττία που έχει μάθει από τον Κίτιγκ για να κερδίσει την κοπέλα και οι προσπάθειές του αποδίδουν σε μεγάλο βαθμό.

Ο Νικόλας Παπαϊωάννου στον ρόλο του Τσάρλι “Nuwanda” Ντάλτον έπλασε τον απόλυτα ρομαντικό χαρακτήρα της ποιητικής παρέας. Ο Τσάρλι είναι φοιτητής στο Welton και προέρχεται από μια πλούσια, επιτυχημένη οικογένεια. Είναι πιο ανοιχτά ανυπάκουος από τους συνομηλίκους της Ακαδημίας. Υπό την καθοδήγηση του Τζον Κίτινγκ, ο Τσάρλι πειραματίζεται με το ποτό, το χορό, την αποδοκιμασία των γυναικών και γενικά επαναστατεί ενάντια στην σκληρή, υπερβολικά καταπιεστική ατμόσφαιρα του Σχολείου. Ο Τσάρλι είναι ένας από τους πιο πιστούς οπαδούς του Κίτινγκ, σε σημείο που αναμφισβήτητα ενδιαφέρεται περισσότερο για την εξέγερση και την αντισυμβατικότητα από τον ίδιο τον Κίτινγκ. Καθώς το έργο τελειώνει, ο Τσάρλι εκδιώκεται από το Γουέλτον επειδή γρονθοκόπησε τον Κάμερον και αρνήθηκε να συμβιβαστεί στην πίστη του στον Κίτινγκ.

Ο Θησεάς Παπαπαναγιώτου μεταμορφώθηκε επάξια σε Στίβεν Μικς, ένας φιλικός, έξυπνος μαθητής που εντάσσεται στον Κύκλο των Χαμένων ποιητών μετά από έμπνευση από τα μαθήματα του Καθηγητή Τζον Κίτιγκ. Ο Σταύρος Τσουμάνης υποδύεται εξαιρετικά τον Ρίτσαρντ Κάμερον, έναν υπερβολικά υπάκουο μαθητή. Σε αντίθεση με τους συμμαθητές του, ο Κάμερον είναι δύσπιστος για τον Τζον Κίτινγκ από την αρχή και απηχεί τις επικρίσεις του Διευθυντή Νόλαν για τον Κίτινγκ. Ενώ ο Κάμερον παρακολουθεί τις συναντήσεις του Κύκλου των Χαμένων Ποιητών, το κάνει πολύ απρόθυμα, αφού φοβάται μην τον πιάσουν και τον εκδιώξουν από το Γουέλτον.

Ο Στέφανος Παπατρέχας μια διακριτική αλλά φινετσάτη παρουσία στον ρόλο του Τζορτζ Πιτς Ένας που εμπνέεται από τα μαθήματα του Κίτινγκ. Τέλος, Ο Τάσος Τυρογαλάς υποδύεται με ενέργεια και ωραία χορευτική κίνηση τον Μπόμπυ Τυρς, έναν χαρακτήρα που δεν υπάρχει ούτε στην ταινία ούτε στην θεατρική διασκευή του Τομ Σούλμαν αλλά αποτελεί προσθήκη του Κωνσταντίνου Ασπιώτη.

Πολύ καλή και η Λυδία Στέφου στο ρόλο της Κρις και η Ειρήνη Λαφαζάνη αφενός στον ρόλο της Τζίνυ, αφετέρου όμως στον ρόλο της Γκλόρια απέδωσε περισσότερη θεατρικότητα.

Συμπερασματικά, πρόκειται για μια σκηνοθετική προσέγγιση η οποία μέσω της αισθητικής της λειτουργίας συνέλαβε και υλοποίησε την γενική αισθητική γραμμή του «Κύκλου των χαμένων ποιητών» και εξέφρασε τα μηνύματα τα οποία εκφραζόταν και ανιχνεύονταν μέσα στο κείμενο. Η σκηνή πλούτισε την εμπειρία μας, μας προσέφερε συμπληρωματικά και έντονα συγκινητικά βιώματα και μας επέτρεψε να ζήσουμε δι’ αντιπροσώπων.

Εξαιρετική παράσταση!