Ο μορφωμένος

Από την θεατρολόγο Μαρία Μαρή

Ποιος είναι ο αιώνιος στρατιώτης; Ο πανταχού παρών ; Σε ποιες συνθήκες αναλαμβάνει δράση; Πως γαλουχείται; Πόσο συνείδηση έχει των πράξεών του; Πόσο ντρέπεται και μετανιώνει γι’ αυτές;

Τα λόγια όμως δε σβήνουν τις πράξεις…

Στην παράσταση αυτή, ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Μωραΐτης και ο ηθοποιός Κωστής Καλλιβρετάκης, με τρόπο εντελώς βιωματικό, μέσα από μουσικές μνήμες επιτυγχάνουν τη συμμετοχή του θεατή, του ανακινούν μνήμες, του δημιουργούν εντάσεις και με έντεχνο τρόπο, επιτυγχάνουν την επιθυμητή αποστασιοποίηση.

“Μπαίνουμε στον υδροχόο
Και θ’ ανάψουνε φωτιές”
Υδροχόος, Μανώλης Ρασούλης

Αυτά τα μικρά αγόρια, όπως πολλά άλλα, έπαιζαν πόλεμο. Εκείνος, ο Κωστής, γεννήθηκε το 1969 και διατρέχει όλη τη χρονική πορεία μέχρι σήμερα, περνώντας από την ηδονική ένταση του πολεμικού παιχνιδιού, από τα πολεμικά ή πολεμοχαρή κόμικς σε θεάματα σε πλήρη αντιδιαστολή. Έτσι προκύπτει η μουσική από την αντιπολεμική σατιρική μαύρη κωμωδία παραγωγής 1970 σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Όλτμαν MASH (ή M*A*S*H) ( suicide is painless) και από την αγαπημένη του σειρά COMPAT, την οποία με ευαγγελική συνέπεια παρακολουθούσε κάθε Τρίτη όλη η οικογένεια. Η απόλυτη τιμωρία του, ο αποκλεισμός του από τη θέαση της σειράς.

Ο πόλεμος σταθερή παρουσία. Στο MASH ο σκηνοθέτης αναφέρεται σε μια κινητή μονάδα γιατρών στον πόλεμο της Κορέας, όμως είχε ως σκοπό να ασκήσει κριτική στον πόλεμο του Βιετνάμ που διαδραματιζόταν εκείνη την περίοδο. Αναφορά στο Σεράγεβο, στο πόλεμο του Κόλπου και σε άλλους πολέμους, και όλα αυτά, με αφορμή την προέλαση του τανκ, επονομαζόμενου Μορφωμένου, στο Πολυτεχνείο. Σε όλες τις περιπτώσεις, υπάρχει συναίσθηση; Τη στιγμή που βλέπει ο στρατιώτης μέσα από τη διόπτρα του άρματος, τον κονιορτό, τις φωνές, τον χαμό. Σε ποια θέση ήταν για να αξιολογήσει την κατάσταση ;

Μήπως είναι παιχνίδι, όπως για τον μικρό, που παίζει με τα στρατιωτάκια, όπως για το μικρό Κωστή, που λαθραία κρυφοκοιτάζει με ένταση το επεισόδιο MASH, που του απαγόρευσαν να δει; Είναι όλα ένα παιχνίδι; Είναι οι ερπύστριες ένας «μπαμπούλας»;

Για την αποφόρτιση επιστρέφουμε στη συναρμολόγηση ενός τανκ. Το μοντέλο του Μορφωμένου. Διαλέγει την αναγραφόμενη μπογιά για να το βάψει με το κατάλληλο πινέλο. Αυτό επιτυγχάνει την απομάκρυνση από την ένταση της σκηνής, όμως προξενεί και έντονο προβληματισμό.

Διήγηση της σκηνής με το τανκ στο Πολυτεχνέιο, ένταση, φωνές των φοιτητών, ανάσες, όλα από έναν και μόνο ηθοποιό τον Κωστή Καλλιβρετάκη. Έτοιμη η παγίδα. « Τι όμορφος που είσαι!», λέει η αλεπού στον κόρακα, ξανά συναρμολόγηση με το χαρακτηριστικό ήχο του ’70 Mamy Blue -Ricky Shayne. Όσο περιγράφει, το τραγούδι βγαίνει από χαλασμένο μηχάνημα , που χάνει στροφές Ακούγεται ήχος από σίδερα που συνθλίβονται. Θυμήθηκε τη γιορτή του σχολείου. Ψέμα! Απαγγέλει πάνω στο τραπέζι με μαθητικό εορταστικό ύφος.

Ακολουθεί αναφορά στη γνωστή σκηνή από τον Ταξιτζή, ψυχολογικό νεο-νουάρ θρίλερ παραγωγής 1976, σε σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορσέζε, μεταφορά στο Πολυτεχνείο. Μπροστά στον καθρέφτη δοκιμές με απειλή όπλου « Σκάσε ρε κωλόπαιδο να μην σε καθαρίσω!».

Τότε ο Κωστής διάβαζε κόμικς, Αστερίξ, Λούκυ Λουκ και από εκεί θυμάται το «alea jacta est» (ο κύβος ερρίθφη) και το «Errare humanum est» Το λανθάνειν είναι ανθρώπινο. Καθόλου τυχαίες αυτές και οι άλλες επιλογές για τη σύνθεση κειμένου και τη δραματουργία από την Ελένη Τριανταφυλλοπούλου.

Ο αγαπημένος του ήρωας από τα κόμικς όμως, ο Κόρτο Μαλτέζε. Είναι φανταστικός ήρωας κόμικς του Ούγκο Πρατ, τυχοδιώκτης ναυτικός με τη χαρακτηριστική φαβορίτα και το σκουλαρίκι στο αριστερό αφτί. Αναφέρεται στο «Βενετσιάνικο Παραμύθι», όπου άμεσα στους δαιδάλους της Βενετίας, σε στοές αλλά και σε κρυφά .μέρη κρύβεται το μυστικό ενός πανάρχαιου στοιχήματος και όποιος το ανακαλύψει θα αποκτήσει έναν από τους θησαυρούς του Σολομώντα και της βασίλισσας του Σαβά.

Ο Κόρτο θα πιστέψει την ιστορία για αληθινή, είναι όμως έτσι ή πρόκειται για ένα ακόμα βενετσιάνικο παραμύθι; Ο ήρωας μπροστά στο τανκ, παίρνει τη θέση του ο ηθοποιός. Ο φωτισμός(Νίκος Βλασόπουλος) κατορθώνει να δώσει την εικόνα του ήρωα με προβολή του στο τοίχο και πετυχαίνει απολύτως να εντάξει στο κλίμα το θεατή, όπως και σε άλλες στιγμές που με έντεχνη και ευρηματική προβολή και φωτισμό, έδωσε κάθε φορά το μήνυμα , που ήθελε να μεταδώσει το κείμενο και ο σκηνοθέτης του. Άρτια ερμηνεία, απόλυτος έλεγχος του σώματος και των μέσων. Σκηνοθετικά ευρήματα και ερμηνεία με κοινό βλέμμα.

Ο ήρωας αναφέρεται όπως στο στρατό. Είναι ένα πιόνι; Σε αυτή τη θέση θα μπορούσε να είναι ο καθένας;

Στο σκηνικό τραπέζι που έχει ξεδιπλωθεί και έχει καταλάβει πια όλη τη σκηνή, ενώ πάνω του έχει απλώσει όλη τη συλλογή του με τα στρατιωτικά οχήματα ο Κωστής, ακούει τη μητέρα του να του λέει να μαζέψει τα παιχνίδια του μην τα πατήσουν και σκοτωθούνε. Μαύρο χιούμορ.

Υπέροχοι υπαινιγμοί, ωραίες αναφορές σε μουσικές, σε διαβάσματα, αναβίωση μια ολόκληρης εποχής και στοχασμός για το αν όσα βλέπουμε είναι μόνο αυτά ή και κάτι άλλο, για την ευθύνη του ατόμου, για την καθυπόταξη του από το σύστημα, για την κατάπνιξη των αντιδραστικών φωνών.