Οι Ψευδοεξομολογήσεις

Για τους περισσοτέρους μελετητές του Μαριβώ, «Οι ψευδοεξομολογήσεις» συνιστούν από́ κοινού́ με «Το Παιχνίδι του Έρωτα και της Τύχης», τα αριστουργήματά́ του.

«Οι Ψευδοεξομολογήσεις», κωμωδία σε τρεις πράξεις και σε πεζό λόγο, παραστάθηκαν για πρώτη φορά το Σάββατο 16 Μαρτίου 1737. Έκτοτε παίχτηκε στα σαλόνια της εποχής, από την Κομεντί Φρανσέζ, στο θέατρο  Odeon, καθώς και στις 16 Αυγούστου 1794, στην επίσημη επαναλειτουργία  της Κομεντί Φρανσέζ. Από τότε, παραμένει σταθερά στο ρεπερτόριο. Για παράδειγμα, μόνον στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα (ως το 1956) μετράμε 562 παραστάσεις του έργου από την ιστορική γαλλική σκηνή της Κομεντί Φρανσέζ.

Όταν ανέβηκε το έργο στη σκηνή́, ο Μαριβώ ήταν 49 ετών. Είναι η τελευταία του μεγάλη (τρίπρακτη) κωμωδία. Πέντε χρόνια αργότερα, εκλέγεται στη Γαλλική́ Ακαδημία, και, εκτός από́ δυο μονόπρακτες κωμωδίες, στα 1744 και 1746 αντιστοίχως, δεν γράφει τίποτε άλλο για τη σκηνή́ και περιορίζεται στη συγγραφή́ «Στοχασμών» γύρω από́ ακαδημαϊκά́ ζητήματα. Κάτω απ’ αυτές τις συγκυρίες, «οι Ψευδοεξομολογήσεις» προσλαμβάνουν μια ιδιαίτερη σημασία στο έργο του, είτε το ήθελε ο ίδιος ο συγγραφέας, είτε όχι. Πρόκειται ουσιαστικά́ για έναν αποχαιρετισμό́ στη μεγάλη «ερωτική́ κωμωδία».

Η πλοκή των Ψευδοεξομολογήσεων είναι μία από τις καλύτερα δομημένες σε όλο το θέατρο του Μαριβώ. Βασίζεται κυρίως στις λιγότερο ή περισσότερο ψευδείς εξομολογήσεις του Ντιμπουά, και χωρίς τη μεγάλη επιδεξιότητα του συγγραφέα, θα ήταν δύσκολο να την παρακολουθήσουμε μέσα από τους πολυπληθείς μαιάνδρους της. Εάν μάλιστα συγκρίνουμε το έργο με το Παιχνίδι του Έρωτα και της Τύχης, βλέπουμε πως διαφέρουν σε ουσιαστικά σημεία, και αυτό συμβαίνει εν μέρει και εξαιτίας της ηλικίας του συγγραφέα.

Τα πρόσωπα της δράσης είναι αισθητά πιο ώριμα, ο γενικός τόνος είναι πιο σοβαρός, οι πρωταγωνιστές, η Αραμίνδα κυρίως, αλλά και ο Δοράντης, δεν έχουν τη νεανική δροσιά του «μνηστευμένων» του Παιχνιδιού, μα ούτε και αυτήν που διαθέτουν οι ερωτευμένοι και οι νεαρές χήρες που πλημμυρίζουν το θέατρο του Μαριβώ. Προβληματίζονται περισσότερο για τη ζωή, έστω και εάν ο έρωτας παραμένει γι' αυτούς μια μεγάλη, εξαιρετικά σημαντική υπόθεση, έχουν και άλλες ασχολίες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται το χρήμα και οι οικονομικές τους υποθέσεις. Ο εξωτερικός κόσμος υπεισέρχεται στον χώρο της κωμωδίας με επιμονή. Η ζωή βρίσκεται ανάμεσα στους ήρωες, με τις απαιτήσεις της και οι καρδιές δεν είναι πλέον τόσο «ιδεατά» αγνές.

Το έργο του Μαριβώ, εξετάζει το πώς η βούληση, η κρίση και η σκέψη των ανθρώπων επηρεάζεται από ένα σύμπλεγμα πληροφοριών, φημών, ψευδών ή κατασκευασμένων ειδήσεων διαστρεβλώσεων και αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων, με αποτέλεσμα να χάνουν την καθαρότητά τους και στο τέλος, να μην εκφράζουν πια τις πραγματικές μας επιθυμίες και την δική μας κοσμοθεωρία, αλλά κάτι που μας έχει επιβληθεί, κατορθώνοντας μάλιστα, να φαντάζουν σε μας, ως δικές μας επιλογές.

Φυσικά, για μια ακόμα φορά το όχημα που χρησιμοποιεί ο Μαριβώ για να αναπτύξει αυτό το πολύ σοβαρό θέμα είναι ο έρωτας και η κωμωδία.

Αν μπορούσε κάποιος να διαβάσει το έργο, μη γνωρίζοντας τίποτα για τον Μαριβώ, ποια εποχή έχει γραφτεί και ποιοι χαρακτηρισμοί έχουν επικρατήσει από τους ειδικούς για τον συγγραφέα και τα έργα του, είναι σίγουρο πως από τη μία θα αναγνώριζε ένα σκοτεινό και σκληρό έργο και από την άλλη θα διέκρινε μια παιγνιώδη και κωμική διάσταση, με αποτέλεσμα, στο τέλος της ανάγνωσης να μην ξέρει αν θέλει να χαμογελά ή να προβληματιστεί ή και τα δύο μαζί ( κάτι μας λέει ότι ο Μαριβώ αυτό θα προτιμούσε...).

Και βέβαια, διαβάζοντας το συγκεκριμένο έργο του Μαριβώ, γραμμένο πριν από 282 χρόνια (!) και αναγνωρίζοντας στον πυρήνα του θέματα και καταστάσεις που μας απασχολούν εν έτει 2019, καταλαβαίνεις γιατί κάποιοι συγγραφείς θεωρούνται κλασικοί και παγκόσμιοι. Και ο Μαριβώ είναι φυσικά ένας από αυτούς. Και το συγκεκριμένο έργο, ένα από τα 2 ή 3 έργα του, που του εξασφάλισαν μια περίοπτη θέση σε αυτή την μικρή λίστα των κλασικών.