Η ριμάδα του άγιου Ευάγγελου, του επονομαζόμενου και καταληψία

Η ριμάδα του άγιου Ευάγγελου είναι ένα μυστήριο έργο. Το μυστήριο αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την ίδια του την ύπαρξη*, αλλά κυρίως με το περιεχόμενό του. Η ριμάδα είναι γραμμένη σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο, σε κρητική διάλεκτο που παραπέμπει στην εποχή της ενετοκρατίας. Το ύφος της κυμαίνεται από τη «χυδαία» γλώσσα του Σαχλίκη (Κρητικός σατιρικός ποιητής του 14^ου αιώνα) ως τις ποιητικές εξάρσεις του Χορτάτση και του Κορνάρου, συνδυάζοντας σύγχρονα στοιχεία και αναφορές σε θέματα με φιλολογικό, φιλοσοφικό και πολιτικό περιεχόμενο, πάντα με διάθεση ειρωνική και ανατρεπτική. Μιλάει για το βίο του Ευάγγελου, ενός σαλού αγίου (πιθανότατα προσώπου φανταστικού**, εφόσον δεν εντοπίζεται άλλη αναφορά σε αυτόν) που ζει το 14^ο αιώνα μια έκλυτη ζωή μέσα στην κραιπάλη, τον έρωτα και την αλητεία.

Η παράδοση των σαλών αγίων του μεσαίωνα εμπίπτει στην παράδοση των λαϊκών ηρώων που συναντάμε από την αρχαιότητα, στο πρόσωπο του Διογένη του κυνικού για παράδειγμα, ή αργότερα κατά το μεσαίωνα στο πρόσωπο του Νασρεντίν Χότζα στην ανατολή και του τρελού μπουφόνου στη δύση. Πρόσωπα εντελώς διαφορετικά αλλά πάντως ενοχλητικά για τους «καθωσπρέπει» πολίτες, που διεγείρουν και συγκινούν τη λαϊκή φαντασία με την αντισυμβατική στάση και την ειλικρίνειά τους.

Το κείμενο μεταφέρει το κλίμα του καρναβαλιού, δηλαδή μιας ουτοπίας στην οποία τα πάντα ανατρέπονται και τα πάντα είναι πιθανά. Η γέννηση, ο έρωτας, η εξέγερση, το κρασί, η σκατολογία και ο θάνατος αποκτούν μια μεταφυσική χροιά και γίνονται εργαλεία για την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεινά της καθημερινότητάς του, την οποία ελέγχουν οι άρχοντες και η εκκλησία. Έτσι ο Ευάγγελος, αν και δεν θα μπορούσε ποτέ να οσιοποιηθεί από την χριστιανική εκκλησία, στη συλλογική λαϊκή συνείδηση θα μπορούσε ίσως να αποκτήσει τη μεταφυσική λυτρωτική διάσταση των σπουδαίων επαναστατών που έζησαν και πέθαναν για την υπόθεση της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Μια άλλη σοβαρή διάσταση του έργου είναι η πολιτική. Ο άγιος Ευάγγελος έμεινε γνωστός και ως «καταληψίας». Όπου έβρισκε άδειο σπίτι έμπαινε μέσα με τους συντρόφους του και ζούσανε από κοινού, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά που προκύπτουν από τη συμβίωση των ανθρώπων. Αυτό αποτελεί και το πιο επικαιρικό στοιχείο του κειμένου, καθώς το κίνημα των καταλήψεων στην Ελλάδα δοκιμάζεται σήμερα από ένα νέο κύμα καταστολής, από την «αριστερή» κυβέρνηση αυτή τη φορά. Ο Ευάγγελος είναι για μας μια ευκαιρία να μιλήσουμε γι’ αυτό που συμβαίνει: Οι καταλήψεις μεταμορφώνουν άδεια, εγκαταλελειμμένα ντουβάρια σε χώρους συλλογικής αδιαμεσολάβητης δράσης. Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για «θαύμα». Δεν είναι όμως. Είναι απλά ανθρώπινο. Κι αυτό είναι σπουδαίο.

Όλα αυτά τα στοιχεία κάνουν το έργο αυτό μια εξαιρετική πρώτη ύλη για ένα θίασο όπως οι Τσιριτσάντσουλες, που έχουμε ασχοληθεί για πολλά χρόνια με την έρευνα πάνω στο λαϊκό θέατρο και την πολιτική του διάσταση. Η ριμάδα του άγιου Ευάγγελου αποτέλεσε για μας ένα υπέροχο πεδίο θεατρικής έρευνας. Παιχνίδι, μουσική και αυτοσχεδιασμός ήταν τα εργαλεία μας για να θεατροποιήσουμε αυτό το μυστήριο κείμενο που μας ταξιδεύει ως τη σκηνή κι ακόμα παραπέρα.
Τσιριτσάντσουλες - Θίασος ριμάδας

Αγιογραφία Ευάγγελου: Άγνωστου καλλιτέχνη
Οργάνωση παραγωγής: Ντίνα Μαυρίδου
Υποστήριξη παραγωγής: Νίκος Γιούσεφ
Μουσική επιλογή, δραματουργική επεξεργασία, πρωτότυποι στίχοι: Τσιριτσάντσουλες - Θίασος ριμάδας
Παραγωγή: Τσιριτσάντσουλες 2017

*Η Λουίζα Λαζάρου το παρουσιάζει ως διασωθέν χειρόγραφο της εποχής της ενετοκρατίας στην Κρήτη που αποτυπώνει την προφορική λαϊκή παράδοση σε σχέση με τον άγιο Ευάγγελο, ενώ ο επιμελητής της έκδοσης της ριμάδας (Εκδ. ΟΥΑΠΙΤΙ 2015) Μάριος Αμπλάντης ισχυρίζεται πως είναι έργο της ίδιας της Λαζάρου που το έγραψε με στόχο να τον εκθέσει, καθώς στην ουσία αναφέρεται στην παλιά σχέση τους. Ο ισχυρισμός αυτός είναι πιο αληθοφανής κατά τη γνώμη μας.

 ** Ο Μάριος Αμπλάντης ισχυρίζεται πως ο Ευάγγελος είναι ο ίδιος και όχι κάποιο φανταστικό πρόσωπο.

Ευχαριστούμε, τις εκδόσεις ΟΥΑΠΙΤΙ, τον Μάριο Αμπλάντη, την ομάδα Πείρα(γ)μα, τη Συνέλευση Αντίστασης και Αλληλεγγύης Νάξου και τον Μάρκο Οικονομίδη για τη συμβολή τους σ’ αυτήν την παραγωγή.