Σχόλιο για την Ηλέκτρα

Από τη θεατρολόγο Μαρία Μαρή

Τρεις νέοι ηθοποιοί μελετούν και παρουσιάζουν το μύθο της Ηλέκτρας. Ενός ακόμη προσώπου που η μοίρα το θέλησε εγκλωβισμένο στον κύκλο του αίματος που στοίχειωσε τον οίκο των Ατρειδών. Στην εισαγωγική σκηνή βλέπουμε ένα σώμα στο πάτωμα σε εμβρυική θέση. Είναι αυτό της Ηλέκτρας. Δεξιά κι αριστερά της οι δύο άλλοι ηθοποιοί μπροστά σε μικρόφωνα εναλλάσσονται στους ρόλους του Χορού, της Χρυσοθέμιδος, της Κλυταιμήστρας, του Ορέστη. Σκηνικό ένα λευκό τρίπτυχο που στο κέντρο του σχηματίζεται ένας αιμάτινος κύκλος. Όσο και να προσπαθεί η Ηλέκτρα να τον καθαρίσει το αίμα αυτό δεν εξαλείφεται από το λευκό τοίχο αλλά αντιθέτως αυξάνεται με τα διαδοχικά εγκλήματα και βέβαια με τον φόνο που διαπράττει ο Ορέστης. Κάθε φορά που χτυπά την πατροκτόνο και συζυγοκτόνο μητέρα του, σχηματίζει και πιο έντονο τον κύκλο του αίματος στο λευκό τοίχο, ενώ παρακολουθούμε το σώμα της Ηλέκτρας μπροστά καθώς απολαμβάνει την πολυπόθητη εκδίκηση, που ορίζει τη ύπαρξή της και κυβερνά το μυαλό και το σώμα της.

Το γέλιο ακούγεται και σα θρήνος, όπως πολλοί ψαλμοί. Οι ηθοποιοί ντυμένοι με στολή θα έλεγε κανείς μοναστική, καθώς θυμίζουν καλόγερους. Στις δυο πλευρές δεξιά και αριστερά δυο κόκκινα μαντήλια, σηματοδοτούν και αυτά την καθοριστική παρουσία του αίματος.

Χωρίς περίτεχνα σκηνικά ούτε πολυπρόσωπο χορό, μόνο με αφαιρετικό και ουσιαστικό τρόπο κατορθώνουν να δώσουν το τραγικό και σαν ραψωδοί να παρουσιάσουν την τραγική ιστορία της Ηλέκτρας.

Η Ηλέκτρα πάντα με καλυμμένο με μαντήλι το πρόσωπό της και απελευθερώνεται μόνο μετά τη διάπραξη του εγκλήματος.

Η Χρυσόθεμις βάζει γάντια διαχωρίζοντας τη θέση της. Δε συμμετέχει σε αυτό το παιχνίδι ξεκαθαρίσματος. Δε μπορεί να σηκώσει το βάρος ότι θα σκοτώσει. «Θέλει να ζήσει ελεύθερη και γι’ αυτό πρέπει στους δυνάστες να σκύβει το κεφάλι».

Η Ηλέκτρα φορώντας ποδιά χασάπη την κατηγορεί ότι συνθηκολογεί με τους ισχυρούς, ενώ η Χρυσόθεμις την προειδοποιεί ότι την περιμένει μεγάλο κακό λέγοντας ότι πρόκειται να τη θάψουν ζωντανή σε υπόγεια φυλακή μακριά από τη χώρα.

Η Κλυταιμήστρα έχοντας τυλιγμένο το κορμί της με κόκκινο ύφασμα, το οποίο κρατά ο άλλος ηθοποιός, δεν αρνείται ότι σκότωσε και αναρωτιέται γιατί έπρεπε ο Αγαμέμνονας να σκοτώσει το παιδί της σαν να ήταν ζώο και βέβαια βρίζει την Ηλέκτρα, η οποία τη βλέπει σαν τέρας. Η σκηνή φτάνει σε οριακό σημείο, ενώ λένε τα λόγια τους ταυτόχρονα σαν παράλληλοι ύμνοι, ψαλμωδίες.

Ο Ορέστης φορά το κόκκινο μαντήλι στο πρόσωπο καθώς ο ίδιος είναι το έγκλημα σωματοποιημένο. Υπάρχει για να ξεκαθαρίσει λογαριασμούς και να ξεπλύνει την τιμή του αδικοχαμένου πατέρα.

Ο Παιδαγωγός ενθαρρύνει τον Ορέστη να πάρει εκδίκηση.

Η Ηλέκτρα δε θα πάψει ποτέ να θρηνεί για τον πατέρα της. «Εμένα με συνεπαίρνει το κελάιδισμα του πένθους» λέει ενώ περιμένει σταθερά τον Ορέστη. Πιστεύει βαθιά στην πατριαρχία, θεωρεί μεγάλη προδοσία τη στάση της Κλυταιμήστρας και έχει την απόλυτη πεποίθηση πως έχει διαταραχτεί η τάξη και πως πρέπει να αποκατασταθεί. Όταν, ψευδώς, της ανακοινώνεται ο θάνατος του Ορέστη, αποφασίζει να πάρει η ίδια την κατάσταση στα χέρια της και να γίνει αυτή η τιμωρός. Κάποιοι μελετητές θεωρούν υπερβολική την προσκόλλησή της στις ιδέες της. Ωστόσο δεν έχει κάποια ψυχική νόσο, ούτε πιστεύει στην τιμωρία με έναν χριστιανικό τρόπο. Άλλωστε, θεωρεί πως μόλις σκοτώσουν τη μητέρα και τον εραστή, θα έρθει η λύτρωση - τη θεωρεί θεάρεστη πράξη.

Ο Παιδαγωγός παίζοντας το παιχνίδι της εξαπάτησης της Κλυταιμήστρας, φορά κόκκινη μύτη κλόουν και αναγγέλλει το θάνατο του Ορέστη. Η Ηλέκτρα χάνεται και καταπέφτει, ενώ η Κλυταιμήστρα χαίρεται. Καλεί τον ξένο στο παλάτι αφήνοντας την Ηλέκτρα στο προσκήνιο ρημάδι, ενώ οι άλλοι γελούν. « Είδατε δάκρυα που έχυσε, που έχασε τον μοναχογιό της;»

Ο Χορός την παρηγορεί «Μην κλαις παιδί μου !»

Η Χρυσόθεμις φορώντας τα γάντια σαν σημείο αλλαγής ρόλου, αναγγέλλει ότι γύρισε ο Ορέστης για να μάθει το τραγικό τέλος του από την Ηλέκτρα.

Τώρα το βάρος πέφτει πάνω στην Ηλέκτρα. Το υπέροχο χορωδιακό μοιρολόι που ακολουθεί με χαμηλό φωτισμό, με κεράκια στο χέρι και με κατάνυξη είναι μια συγκινητική σκηνή, που εντείνει τη φόρτιση και οδηγεί ομαλά στην σκηνή της αναγνώρισης. Ο Παιδαγωγός φορά τη μύτη του κλοόυν στο μάτι σαν πειρατής. Η επιχείρηση φόνου έχει ξεκινήσει.

Ο μύθος εκτυλίσσεται μέσα σε ένα πλαίσιο υψηλής αισθητικής και υπέροχων ερμηνειών. Κάθε που χτυπά ο Ορέστης ταράζεται το σώμα της Ηλέκτρας από ηδονική εκδίκηση, κάθε που χτυπά ο Ορέστης γεμίζει ο κόκκινος κύκλος στο λευκό σκηνικό. Ο κύκλος του αίματος ολοκληρώνεται.

Το σασπένς εξυπηρετήθηκε με το παιχνίδι με τους φακούς, με τη μύτη του κλόουν, με τη μουσική, με τις ψαλμωδίες και με την μοναστηριακή ατμόσφαιρα, με το μοιρολόι.

Η σκηνοθεσία του Γιώργου Ματζιάρη είχε μια συνέπεια και μια ροή. Υπήρξε εμπνευσμένη και απολύτως οργανωμένη. Τα κοστούμια της Χριστίνας Τσουτσουλίγα με τη μοναστηριακή λιτότητα και την έκφραση της ενδοσκόπησης, μαζί και η υπέροχη μουσική του Γιώργου Πούλιου, η κίνηση της Φαίδρα Σούτου και οι φωτισμοί των Βασίλη Κολοβού και Χάρη Βασιλόπουλου ανέδειξαν τις ερμηνείες του Κωνσταντίνου Γιουρνά στους ρόλους της Κλυταιμήστρας, του Ορέστη και του Χορού, και του Φώτη Κουτρουβίδη στους ρόλους της Χρυσόθεμις, του Παιδαγωγού, του Χορού όπως βέβαια και του Γιώργου Ματζιάρη στο ρόλο της Ηλέκτρας.