Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα

Η «Μπερνάρντα ‘Αλμπα» (Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα - La Casa de Bernarda Alba), το τελευταίο πριν τον θάνατό του, έργο του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα επικεντρώνεται στην ιστορία της χήρας Μπερνάρντα που μεγαλώνει σύμφωνα με τους κανόνες της εποχής και της τάξης της, τις πέντε κόρες της.

Η δόνια Μπερνάρντα ανήκει στην αστική τάξη και γαλουχήθηκε με όλες τις συντηρητικές ιδέες τής εποχής της. Τη βρίσκουμε στο σπιτικό της, αμέσως μετά τον θάνατό του άντρα της να ετοιμάζεται να παντρέψει την μεγαλύτερη κόρη της, την Αγκούστια με τον Πέπε Ρομάνο. Είναι η μόνη από τις κόρες που έχει περιουσία. Προίκα . Μια προίκα που θα της εξασφαλίσει έναν γάμο όπως πρέπει. Παρόμοια κοινωνική τάξη, ανύπαρκτος έρωτας.

Ο νέος και ωραίος Πέπε Ρομάνο είναι το αντικείμενο του πόθου όλων των γυναικών του σπιτιού. Η ζωή των πέντε κοριτσιών περιστρέφεται γύρω από τον μύθο αυτού του άνδρα.

Η Μαγκνταλένα, η Αμέλια, η Μαρτίριο και η Αδέλα κλεισμένες στο ασφυκτικό περιβάλλον από τους κοινωνικούς κανόνες που επιβάλλει η εποχή και τους οποίους με άτεγκτο τρόπο υπερασπίζεται η μητέρα τους, είναι σε ηλικίες γάμου. Προσδοκούν να αφήσουν γρήγορα το σπίτι των γονιών και να ζήσουν τη δική τους ζωή.

Η αυστηρότητα της μητέρας τους στερεί τις μικρές και μεγαλύτερες χαρές της νιότης, τη γυναικεία φιλαρέσκεια, την κοριτσίστικη ματαιοδοξία, τις βόλτες κάτω από την πανσέληνο, το φλερτ, τις φιλίες, το πάθος που τις πνίγει τις φεγγαρόλουστες νύχτες.

Η Αδέλα, η μικρή κόρη και ίσως το απόλυτο σύμβολο της ανάγκης του πόθου για ελευθερία ερωτεύεται τον Ρομάνο και ζει μαζί του έναν φλογισμένο έρωτα.

Θα καταφέρει να ξεφύγει; Να επαναστατήσει απέναντι στην τυραννική εξουσία της μητέρας;

Το σπίτι των έξι γυναικών θυμίζει άλλοτε μοναστήρι, άλλοτε σχολαρχείο κι άλλοτε φυλακή και η μητέρα γίνεται σύμβολο του αυταρχισμού. Η πατριαρχία με τον θάνατο του συζύγου της έχει περάσει στην ίδια οδηγώντας την να παίξει το ρόλο του καταπιεστή γονιού που πρέπει τα παιδιά του να κάνουν όλα όσα αυτός νομίζει σωστά.

Σύμφωνα με τα κείμενα , στο πρόσωπο της επαναστάτριας ερωτευμένης Αδέλα ο Λόρκα αποτυπώνει το δικό του πρόσωπο. Η κρυφή, λόγω εποχής, ομοφυλοφιλία του και η δημοκρατική του δράση είναι αυτές που θα οδηγήσουν στη δολοφονία του από τους φαλαγγίτες φρανκιστές την ίδια χρονιά που έχει ολοκληρώσει το Σπίτι της Μπερνάρντα (1936).

Στην παράσταση του θεάτρου «Αργώ», ο σκηνοθέτης παρουσιάζει τη μεγάλη εικόνα και αναδεικνύει την κοινωνικοπολιτική διάσταση του έργου.

Βοηθός σκηνοθέτη: Σωσσάνα Χρονοπούλου
Βοηθός παραγωγής: Ιωάννα Αδάμ
Επικοινωνία-Προβολή: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου
Διεύθυνση παραγωγής: Άρτεμις Υψηλάντη-Ναπολέων
Φωτογραφίες-Τρέιλερ: Πάτροκλος Σκαφίδας
Γραφιστική επιμέλεια: Άρης Σομπότης
Παραγωγή: Καλλιτεχνική Εταιρεία «Αργώ»

Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Σημείωμα του Σκηνοθέτη

Φωτογραφικό ντοκουμέντο: έτσι φανταζόταν ο Λόρκα το «Δράμα των Γυναικών στα χωριά της Ισπανίας»· δηλαδή, «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα». Και πράγματι στο έργο του «φωτογραφίζει» τη Δόνια Φρασκίτα Άλμπα που γνώρισε στο χωριό Ασκερόσα, η οποία δυνάστευε τις πέντε ανύπαντρες κόρες της. Φωτογραφίζει αυτά τα υπαρκτά πρόσωπα και τ’ αποτυπώνει με μια έκφραση καθαρού ρεαλισμού – εκμεταλλευόμενος εξάλλου την κλίση του στη φωτογραφία.

Τα δύο αυτά συστατικά επιχειρεί να αναγνώσει, και στη συνέχεια να «μεταφράσει» η νέα αυτή παραγωγή του Θεάτρου Αργώ. Πράγματι θα στοχεύσουμε σ’ ένα φωτογραφικό ντοκουμέντο που θ’ αποτυπώνει το πολιτικό πλαίσιο της εποχής που συντέθηκε το έργο. Δύο μήνες μετά την ολοκλήρωση της συγγραφής του ο Λόρκα πεθαίνει. Ο θάνατος αυτός δεν μπορεί παρά να είναι το αποτέλεσμα της αντίστασής του σε ό,τι συντηρητικό τον κύκλωνε στην Ισπανία. Προφητικό το έργο για τη ζωή του. Αδύνατον να μην ταυτίσουμε την Αδέλα με τον ίδιο τον ποιητή.

Στην παράσταση ο οίκος της Μπερνάρντα μεγεθύνεται· παίρνει τη διάσταση της μεγάλης εικόνας, μετατρέπεται σε μια ολόκληρη κοινωνία που πλημμυρίζεται από μισαλλοδοξία και πολεμά να επιβάλλει βάναυσα μια σαρωτική ομοιογένεια. Μια κοινωνία, όπου ο φασισμός έχει σαφώς εξαπλωθεί – με όλα τα ολέθρια συνακόλουθά του. Ναι, στον οίκο αυτόν κατοικεί πλέον η βία και ο φόβος.

Από αισθητικής απόψεως, στεκόμαστε με ενδιαφέρον μπροστά στην επιταγή του ίδιου του Λόρκα για το συγκεκριμένο έργο: «Όχι ποίηση – ούτε ίχνος ποίησης! Μόνο ρεαλιστική αποτύπωση!» Αυτή η οδηγία έχει κατά συντριπτική πλειοψηφία αγνοηθεί από την –ελληνική τουλάχιστον– παραστασιογραφία. Εξ ου και η ποιητικότατη, έξοχη μετάφραση του Γκάτσου είναι ακόμη σκηνικά ανθεκτική.

Όμως, στη νέα αυτή παραγωγή –το ευνοεί δυστυχώς και η εποχής μας– η έννοια και η αισθητική ενός σκληρού ντοκουμέντου νιώθουμε πως εξάπτει γονιμότερα τη δημιουργική μας φαντασία, απαλλάσσει το έργο από κάθε στοιχείο ηθογραφίας και μας φέρνει αντιμέτωπους με μια πραγματικότητα που θα ευχόμασταν να μην είναι αληθινή.