Συνέντευξη με τον Κωνσταντίνο Φάμη για την παράσταση «Βρωμιά»

Επιμέλεια συνέντευξης: Κωνσταντίνος Πλατής

Το έργο τότε μίλαγε για μια άλλη μακρινή χώρα όπου ζούσε ο ήρωας αλλά τώρα προφανώς μιλάει ξεκάθαρα και για την Ελλάδα. Η απόσταση αυτή που πλέον δεν υπάρχει πως επιδρά στην παράσταση;
Καταρχάς πιστεύω ότι η Βρωμιά είναι ένα πραγματικά αριστοτεχνικό κείμενο. Όταν γράφτηκε το έργο (το 1993), ήταν η περίοδος του πολέμου του περσικού κόλπου. Οι άνθρωποι που, αναγκαστικά, εγκατέλειπαν τα σπίτια και την πατρίδα τους τότε, βίωναν το ρατσισμό στις χώρες που κατέφθαναν, δεδομένου του «διαφορετικού» που έφεραν. Σήμερα, τη στιγμή που ένας ακόμη άδικος πόλεμος λαμβάνει χώρα στη Συρία, η Βρωμιά δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα και στους Έλληνες μετανάστες αλλά και σε όλους αυτούς που παρά τη θέληση τους, φεύγουν και αφήνουν πίσω συγγενείς, αγαπημένους ανθρώπους και περιουσίες ολόκληρες. Γι’αυτό είπα παραπάνω για τη σημαντικότητα και δυστυχώς, την επικαιρότητα αυτού του έργου.

Στα είκοσι χρόνια που πέρασαν άλλαξε κάτι;
Πιστεύω ότι τα βήματα που έχουν γίνει αυτά τα είκοσι χρόνια είναι μάλλον πολύ δειλά και λίγα. Δε μου αρέσει να είμαι απαισιόδοξος όμως. Γενικά στη ζωή μου. Και όπως ο Σαντ, ο ήρωας της Βρωμιάς, έτσι κι εγώ ελπίζω. Ότι με προσωπική αλλά και συλλογική προσπάθεια θα μπορέσει ο κόσμος να αποδεχτεί οτιδήποτε δεν είναι ίδιο με κείνον. Κι ελπίζω επίσης να φτάσουμε στο σημείο να μας γοητεύει το «διαφορετικό» και ενδεχομένως να θέλουμε να το ανακαλύψουμε. Ο αραβικός λαός γενικά – το γνωρίζω καλά και λόγω της καταγωγής του πατέρα μου – έχει πίσω του μια μεγάλη ιστορία, ανάλογη της Ελλάδας και μια βαθιά ευγένεια. Γι αυτήν την ευγένεια μιλά ξανά και ξανά ο Σαντ. Λέει επίσης ότι το όνομά του στα αγγλικά σημαίνει λυπημένος. Στα αραβικά όμως σημαίνει περήφανος. Είναι και λυπημένος αλλά και περήφανος.

Για να κάνεις δικό σου αυτό το ρόλο τι χρειάζεται:
Για να κάνει ένας ηθοποιός δικό του ένα ρόλο, όποιος κι αν είναι αυτός, χρειάζεται πολύ δουλειά. Χρειάζεται μελέτη της ιστορίας, της κουλτούρας, του χρόνου και του τόπου που ζει ο ήρωας του. Επίσης οφείλει να παρατηρεί. Συχνά οι ηθοποιοί μπορεί να δείχνουν αδιάκριτοι στο δρόμο λόγω της παρατήρησης. Είναι εργαλείο η παρατήρηση όμως. Μπορεί απ΄την πιο ασήμαντη έκφραση κάποιου, να εμπνευστείς και να σου «ξεκλειδώσει» μια στιγμή στο χαρακτήρα που έχεις αναλάβει. Μετά απ´ αυτήν τη διαδικασία ξεκινούν οι πρόβες. Η επαναληπτική ανάγνωση του έργου, η αναζήτηση του κειμένου που κρύβεται πίσω απ´ τις λεξεις που έγραψε ο συγγραφέας και φυσικά η πράξη. Η αναμέτρηση δηλαδή του ηθοποιού με το έργο πάνω στη σκηνή ώστε να καταφέρει εντάξει στο ρόλο όλες τις πληροφορίες που έχει συλλέξει και άρα, ηθοποιός και ρόλος να γίνουν ένα.

Για το θεατή υπάρχει ο "τέταρτος τοίχος" στην παράσταση;
Πάντα στο θέατρο, το κενό ανάμεσα σε σκηνή και πλατεία, είναι ο «τέταρτος τοίχος». Αρκετά συχνά, το κοινό παρακολουθεί τη δράση στη σκηνή, λες και έχει τρυπώσει και βλέπει απ’ την κλειδαρότρυπα.. Στην περίπτωση της Βρωμιάς, αυτός ο «τέταρτος τοίχος» λειτουργεί κάπως διαφορετικά. Δεδομένου του ότι πρόκειται για έναν μονόλογο, ο Σαντ έχει «γκρεμίσει» αυτόν τον «τέταρτο τοίχο», εξαιτίας της ανάγκης του να μιλήσει σε κάποιον και να μη νοιώθει μόνος. Έχει επινοήσει δηλαδή φανταστικούς ακροατές.

Ήρθες σε επαφή με μετανάστες ή πρόσφυγες για τις ανάγκες της παράστασης;
Παρατήρησα πολύ. Και ανθρώπους που πουλούσαν τριαντάφυλλα, όπως ο ήρωας μας. Ακόμα και άλλους μικροπωλητές. Με ενδιέφερε πολύ να δω πως απευθύνονται. Με κάποιους, μίλησα κιόλας, ναι. Το σίγουρο πάντως είναι ότι, ενώ θεωρώ τον εαυτό μου αρκετά ευγενικό και σεβαστικό απέναντι στους ανθρώπους, μετά τη Βρωμιά είμαι πιο ευγενικός με τους μετανάστες. Η ανάγκη του Σαντ είναι να του αρνηθεί κάποιος ευγενικά. Όταν του συμβαίνει κάτι τέτοιο, του κάνει πολύ εντύπωση. Αυτή η ανάγκη με άγγιξε πολύ. Το θεωρούμε τόσο δεδομένο αλλά όταν δεν το δεχόμαστε, αναγνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι. Ας είμαστε ευγενικοί. Βαθιά εννοώ. Αποκτά ποιότητα η ζωή μας.

Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ