Επιμέλεια συνέντευξης: Κωνσταντίνος Πλατής
Ποιος είναι ο ρόλος του σώματος στις ανθρώπινες σχέσεις?
Οι σχέσεις, όπως και η εμπειρία της ζωής, ξεκινάνε από τις αισθήσεις και ιδιαίτερα από την αφή, η οποία συντελεί απόλυτα στο να αντιληφθεί κανείς τα όρια του σώματός του.
Το σώμα είναι το «όχημα» των εμπειριών μας. Όσο πιο κοντά του είμαστε τόσο πιο πολύ ισορροπούμε και η αντίληψή μας διευρύνεται. Αυτό αποδεικνύεται από τα παιδιά που είναι κοντά στο σώμα τους. Βλέπουμε πόσο πιο άμεσα διαχειρίζονται τις σχέσεις τους, πώς αντιλαμβάνονται τους άλλους και μπορούν να συνυπάρχουν, να παίζουν, να έχουν επαφή με τα άλλα παιδιά με μια καθαρή- παιγνιώδη ενέργεια. Μπορεί να θυμώνουν, αλλά με γρήγορες διαδικασίες μπορούν να απορροφούν τις εντάσεις και να μαλακώνουν.
Η επαφή, το άγγιγμα διαπερνoούν όλες τις στοιβάδες του σώματος. Μπορεί να είναι καθαρά και θεραπευτικά μέχρι σκιερά και νεφελώδη. Οπότε, το σώμα είναι καθοριστικό για τις σχέσεις. Επίσης, είναι ενδιαφέρον να αναγνωρίσει κανείς πώς μέσα από την επαφή διευρύνονται τα όρια του σώματος.
Πείτε μας λίγα λόγια για τις πρακτικές somatics και το contact improvisation.
Οι πρακτικές αυτές είναι πρακτικές επανεκπαίδευσης του σώματος, προκειμένου αυτό να κινείται λειτουργικά και να απαλείφονται εγκατεστημένα κινητικά πρότυπα που μπορεί να μπλοκάρουν την ελεύθερη ροή της κίνησης και να δημιουργούν βλάβες. Οι πρακτικές αυτές, με παλαιότερες την τεχνική Alexander και την έρευνα στη βιωματική ανατομία της Mabel Τοdd, από τις αρχές του 20ού αιώνα, την πρακτική Feldenkrais, το Body Mind Centering και πολλές άλλες, εστιάζουν στο υποκειμενικό βίωμα του ασκούμενου και τον βοηθούν να αντιληφθεί σε βάθος τη σύνδεση σώματος-νου, την ολότητα δηλαδή του σώματος, και τις διαφορετικές ποιότητες που μπορεί να βιώσει ανάλογα με τους τρόπους που κινείται. Οι πρακτικές αυτές έγιναν πολύ δημοφιλείς και στις μέρες μας χρησιμοποιούνται από μια ευρεία γκάμα ανθρώπων που τους ενδιαφέρει η κίνηση.
Στους χορευτές, η προσέγγιση αυτή εφαρμόστηκε μέσα από τον αυτοσχεδιασμό και τις release τεχνικές και από το 1972 και μετά από το contact improvisation, ενώ στις μέρες μας, το «λεξικό κίνησης» Axis syllabus, του Frey Faust, αποτελεί μια ολοκληρωμένη πρόταση σωματοποίησης. Η σωματοποιημένη προσέγγιση του χορού που εφαρμόζουν οι παραπάνω πρακτικές εστιάζει στην κιναισθητική αφύπνιση και στη συνειδητή παρουσία του χορευτή στη δράση του ενώ χρησιμοποιεί τη βιωματική ανατομία επιδιώκοντας τη λειτουργική διαχείριση των φυσικών δυνάμεων. To contact improvisation, μάλιστα, αποτελεί μια πραγματικά «επαναστατική» προσέγγιση του χορού, καθώς διευρύνει την έννοια του αυτοσχεδιασμού, ενώ η επαφή με το άλλο σώμα δημιουργεί μια συνθήκη στην οποία ο χορευτής καλείται να διαχειριστεί τις φυσικές δυνάμεις μαζί με άλλον έναν χορευτή και να βρει λύσεις. Αυτή η συνθήκη είναι καταπληκτική διότι σε βάζει σε μια διαδικασία έρευνας που δεν μπορεί να δημιουργηθεί με κανέναν άλλον τρόπο. Και η έρευνα αυτή, εξορισμού, προϋποθέτει- αλλά και αναπτύσσει-, κοινωνικά χαρακτηριστικά, όπως στήριξη, αποδοχή, εγγύτητα, εμπιστοσύνη, ευγένεια και πολλά ακόμα. Το να κινηθεί, δηλαδή, κανείς μαζί με ένα ακόμα σώμα και να διαχειριστεί τις πτώσεις, τη βαρύτητα, την αδράνεια και δύσκολες κινητικές αλληλουχίες με έντονο το στοιχείο του αποπροσανατολισμού είναι μια διαδικασία που μας εξελίσσει ως ανθρώπους, ενώ, όπως αναφέρει και ο Steve Paxton, ο κύριος εμπνευστής της μεθόδου αυτής, μας μαθαίνει την τεχνική του χορού με έναν πολύ πιο γρήγορο τρόπο σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη τεχνική. Επίσης, οι διάλογοι που δημιουργούνται ανάμεσα στους χορευτές έχουν νόημα, προσφέρουν γνώση και μας αποφορτίζουν. Η διαδικασία αυτή αποτελεί μια «επιστροφή» στο σώμα, στην «καθαρή και κρυστάλλινη πηγή». Εκεί, που το «σκέφτομαι άρα υπάρχω» του δυϊσμού και του καρτεσιανού μοντέλου, το οποίο έχει διαποτίσει όλη τη δυτική σκέψη, αντικαθίσταται με το «σκέπτεσθαι κινητικά» και το «είμαι στον κόσμο» της θεωρίας της σωματοποίησης, της φαινομενολογίας αλλά και της ζεν θεωρίας.
Η επιχορήγηση που λάβατε από το ΥΠ.ΠΟ.Α έχει αφαιρέσει το άγχος σας;
Η επιχορήγηση λειτουργεί διττά. Σου δίνει μια καλλιτεχνική ασφάλεια, καθώς νιώθεις μια επιβράβευση σε σχέση με την πορεία σου όλα αυτά τα χρόνια, ενώ οικονομικά σου δίνει τη δυνατότητα να υλοποιήσεις τη δουλειά σου. Είναι πολύ σπουδαίο να μπορούν οι άνθρωποι που εργάζονται για ένα καλλιτεχνικό έργο να πληρώνονται. Ο χορός, ειδικά, είναι μια τέχνη που δύσκολα μπορεί να επιβιώσει χωρίς χρήματα από χορηγούς. Οι παραστάσεις χορού δεν μπορούν να διαρκέσουν μεγάλες περιόδους, όπως οι θεατρικές. Τα σώματα δεν αντέχουν την καταπόνηση για μεγάλη διάρκεια, ενώ στην Ελλάδα-αλλά και σε άλλες χώρες- οι περισσότεροι χορευτές διδάσκουμε για να ανταπεξέλθουμε στις υποχρεώσεις μας.
Οι προσδοκίες σας για το μέλλον;
Θα ήθελα να μπορώ να χορεύω, να διδάσκω αυτή την προσέγγιση του χορού σε περισσότερους ανθρώπους, να δημιουργώ και να συνεργάζομαι με ανθρώπους που διαθέτουν ανάλογες ανησυχίες, τόσο ερευνητικά ως προς την κίνηση, όσο και υπαρξιακά. Νιώθω τυχερή που ενεπλάκην με τον χορό γιατί πιστεύω ότι δεν θα μπορούσα εύκολα να εκφραστώ με άλλα εργαλεία. Ωστόσο, αντιλαμβάνομαι τη δυσκολία να εκφράζεται κανείς με το σώμα μεγαλώνοντας και για αυτό συνεχίζω να εκπαιδεύομαι, να ερευνώ και να πλαισιώνω την πρακτική μου και με θεωρητική έρευνα -ολοκληρώνω σύντομα διδακτορική διατριβή. Το contact improvisation ευτυχώς, διεθνώς, εφαρμόζεται από ανθρώπους που είναι και σε μεγάλη ηλικία, οι πρωτοπόροι της πρακτικής χορεύουν ακόμα και η ίδια η πρακτική έχει να μας δώσει πολλά ακόμα. Νιώθω ότι είναι όλα μπροστά μας και δεν έχει τελειώσει η έρευνα. Οπότε, θα ήθελα να ζήσω την εμπειρία να δω πάρα πολλούς χορευτές, και μη, να ασχολούνται με τη σωματοποίηση και με το contact improvisation, ώστε να μπορούμε για χρόνια να είμαστε υγιείς, χαρούμενοι και «ζωντανοί». Για να μην μπούμε στον φόβο και για να μάθουμε από πρώτο χέρι ότι όσο κινούμαστε λειτουργικά -ειδικά μαζί με τους άλλους- αναπνέουμε λειτουργικά. Και όσο αναπνέουμε, ζούμε…
Θεωρώ ότι ο ελληνικός χορός απαρτίζεται από θαυμάσιους ανθρώπους, έχει προχωρήσει θεαματικά και έχει να δώσει πάρα πολλά ακόμα διεθνώς, φιλοσοφικά και πρακτικά. Αυτή την ανάπτυξη σε επίπεδο πολιτισμού τη θεωρώ απόλυτα επιβεβλημένη και χρειάζεται να δουλέψουμε όλοι για αυτό. Σε πολιτικό επίπεδο, ελπίζω ότι ως ανθρωπότητα θα δώσουμε μεγαλύτερο βάρος στην ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου και στην εκπαίδευση των παιδιών και των νέων ανθρώπων διότι αν φροντίσουμε τα παιδιά (και το παιδί που κρύβεται μέσα μας- που χρειάζεται να φροντίζουμε να διατηρηθεί ζωντανό- και αυτό προτείνουν ο χορός και οι πρακτικές αυτές…) υπάρχει ελπίδα.
Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ
