Επιμέλεια συνέντευξης: Νίκος Κολίτσης
Στο δίλημμα «Ταξική εξέγερση ή παρανοϊκή ψύχωση», για τα αίτια της δολοφονίας των Κυριών από τις αδερφές Παπέν, τι εκτιμάτε ότι επιλέγουν οι περισσότεροι θεατές, πριν δουν την παράσταση;
Πολλές φορές τα διλήμματα δεν τίθενται τόσο για να απαντηθούν, όσο για να προβληματίσουν. Το γεγονός ότι το έγκλημα των αδερφών Παπέν δεν υπόκειται ξεκάθαρα σε μία μόνο κατηγορία αποτελεί ικανό έναυσμα για το θεατή ώστε να αμφισβητήσει, αναθεωρήσει ή επιβεβαιώσει την όποια τοποθέτηση μπορεί να είχε πριν την παράσταση γι’ αυτή τη δολοφονία. Ίσως η διαδικασία προσωπικής αναζήτησης του εαυτού μας απέναντι σε τόσο αμφίρροπες καταστάσεις να είναι πιο ουσιώδης από μια και μόνο καταληκτική επιλογή.
Γιατί οι άνθρωποι εστιάζουν περισσότερο στο αιτιατό των δικών τους πράξεων αλλά και των άλλων και όχι στην αιτία αυτών; Eίναι η εκλογίκευση τρόπος διαχείρισης του φόβου και του άγχους και πώς λειτουργεί στο μυαλό και στο σώμα κινησιολογικά;
Δεν είμαι σίγουρη ότι ισχύει πάντα αυτό, ούτε θα ήθελα να το προοικονομήσω. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι πιο διαχειρίσιμο να αναγνωρίσουμε και, κατ’ επέκταση να κρίνουμε, βάσει της ηθικής μας – διαπνεόμενη από το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώσαμε – το αιτιατό των πράξεων των άλλων, παρά των δικών μας. Πιστεύω, όμως, πως μια τέτοια αντιμετώπιση αποδυναμώνει την υπόσταση μας στο κοινωνικό σύνολο. Θα ήταν ελπιδοφόρο, όσο δύσκολα αποστραγγίζεται η κατάληξη μιας προσωπικής μας πράξης από όλη την πορεία, τα μεταβατικά στάδια, τις συνθήκες, τις συναισθηματικές διακυμάνσεις που μας οδήγησαν σε συγκεκριμένες αποφάσεις, τόσο δύσκολα να κατηγοριοποιείται και ό,τι δεν έχουμε προσωπικά βιώσει. Είτε αυτό ορίζεται ως εκλογίκευση ή δικαιολόγηση, πάνω απ’ όλα καλούμαστε να είμαστε άνθρωποι. Και σ’ αυτή την πάλη ανάμεσα στο αιτιατό και το αίτιο σίγουρα το σώμα δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστο.
Αν σας διέθεταν απεριόριστο budget και σας ζητούσαν, με την αρχιτεκτονική σας ιδιότητα, να σχεδιάσετε ένα ανοιχτό θέατρο της αρεσκείας σας, πού και πώς θα το φτιάχνατε; Το έχετε ονειρευτεί ποτέ;
Στην Ελλάδα, έχουμε την τύχη να διαθέτουμε υπέροχα αρχαία ανοιχτά θέατρα. Είτε ως επισκέπτης είτε ως ηθοποιός ή χορευτής, δεν μπορείς παρά να υποκλιθείς μπροστά στην ιστορική αξία και καλλιτεχνική κληρονομιά που φέρουν αυτοί οι χώροι. Εάν πραγματικά μου δινόταν η οικονομική υποστήριξη να σχεδιάσω ένα ανοιχτό θέατρο όπως το έχω ονειρευτεί, θα ήμουν ευτυχισμένη γιατί το όνειρο αυτό δεν χρειάζεται να δημιουργηθεί από το μηδέν. Είναι υπαρκτό, στέκεται και, μάλιστα, δεν είναι μόνο ένα, αλλά πολλά αρχαία θέατρα ανά την Ελλάδα τα οποία χρειάζονται φροντίδα. Διαθέτω πολλή μεγαλύτερη εκτίμηση για την ιστορική θέση που διαθέτει η χώρα μου στο χώρο του θεάτρου για να έχω την ανάγκη να ικανοποιήσω την οποιαδήποτε μεγαλομανία μου. Μακάρι να υπήρχε αυτό το απεριόριστο budget και να μπορούσε να δοθεί στην αναστήλωση των αρχαίων θεάτρων μας. Μακάρι να μπορούσαν να εκτιμηθούν από όλους και να σφύζουν κάθε χρόνο από ζωή.
Πώς θ’ αξιολογούσατε το μουσικό σύμπαν των Lost Bodies και πώς αυτό συνδέθηκε με τη χορευτική αποτύπωσή σας; (ούσα μέλος του 7μελους χορού, στον «Προμηθέα Δεσμώτη», του ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων, σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου και μουσική Lost Bodies)
Η συμμετοχή μου ως μέλος του επταμελούς χορού στον «Προμηθέα Δεσμώτη», του ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων, υπήρξε εμπειρία ζωής για μένα. Ανατρέχω στις στιγμές που ζήσαμε όλος ο θίασος το καλοκαίρι του 2015 και ανατριχιάζω. Θυμάμαι μια μέρα πρόβας, λίγο πριν την πρεμιέρα μας στο αρχαίο θέατρο Δωδώνης, ήρθε ο Αντώνης των Lost Bodies και με μετριοφροσύνη και τεράστια γενναιοδωρία μοίρασε σε όλους το cd με τη μουσική της παράστασης. Το ακούω και πάλι, όσο γράφω αυτή την παράγραφο, και το μουσικό τοπίο παραμένει - όπως και τότε – ατμοσφαιρικό και συγκλονιστικό. Έχει ένα μεγαλείο μέσα του, επιπλέει στην επιφάνεια της ήρεμης θάλασσας λίγο πριν την ανυπολόγιστη τρικυμία. Φυσικά επηρέασε τη χορευτική μου ερμηνεία η μουσική δημιουργία των Lost Bodies, και είμαι σίγουρη πως συν-κίνησε τόσο τους συναδέλφους μου, όσο και τους θεατές.
Πώς συνδέεται ο «χώρος» του σώματος με τον «χώρο» του σύμπαντος, μέσω του χορού; Ποια βαθύτερη ανάγκη σας ικανοποιεί ο χορός;
Στην αρχαία ελληνική γραμματεία, η γένεση του χορού ταυτίστηκε με τη δημιουργία του σύμπαντος. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ο χορός είναι θεϊκής προέλευσης, δώρο των θεών στους θνητούς, καθώς και μέσο επικοινωνίας μεταξύ τους. Μάλιστα, ο Πλάτωνας απέδιδε τη δημιουργία του χορού στη βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου να εκφραστεί. Οι έννοιες του χώρου, της κίνησης, του σώματος και του χρόνου ενυπάρχουν στο χορό. Ο χορός τοποθετεί το ανθρώπινο σώμα σε πρώτο επίπεδο, ενεργοποιεί και οξύνει όλες μας τις αισθήσεις και αποτελεί το πρωταρχικό μέσο εξωτερίκευσης των συναισθημάτων μας στο « “χώρο” του σύμπαντος». Προσωπικά, είναι θέμα επιβίωσης και αυτοπροσδιορισμού.
Αρχιτεκτονική και χορός. Ομοιότητες και Διαφορές. Σε ποια σημεία τέμνονται, αν τέμνονται ποτέ; Ποιο από τα δύο παράγει ευεργετικότερα αποτελέσματα για τον άνθρωπο που τα «υπηρετεί» και ποιο έχει το μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας; Aν ήταν υπαρκτά πρόσωπα, ποιο από τα δύο θα σκηνοθετούσε καλύτερα το άλλο;
Η αρχιτεκτονική και ο χορός αποτελούν δύο κλάδους με κοινό παρονομαστή το ανθρώπινο σώμα. Η πρώτη, ως επιστήμη και εικαστική τέχνη, συνιστά την ενορχήστρωση του χώρου σε σχέση με το σώμα και την κίνησή του ενώ η δεύτερη, ως παραστατική τέχνη είναι η ενορχήστρωση του κινούμενου σώματος σε σχέση με το χώρο. Ο χορός δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το ανθρώπινο σώμα με ενεργές όλες του τις αισθήσεις και η αρχιτεκτονική προκύπτει από την ανάγκη να φιλοξενήσει το ανθρώπινο σώμα. Είναι δύο τομείς οι οποίοι, ενώ διαγράφουν τη δική τους σύγχρονη πορεία, μπορούν να συγκλίνουν. Σ’ εκείνες τις στιγμές όπου οι πορείες τους τέμνονται, μπορούν να γεννηθούν πολύ ενδιαφέροντα έργα και θεωρίες. Πιστεύω πραγματικά πως μια ισότιμη αρμονική συμμετοχή των δύο αυτών τεχνών με στόχο την παραγωγή ενός έργου επί σκηνής μπορεί να τροφοδοτήσει τη δημιουργική διαδικασία με νέα εργαλεία, να εμπνεύσει σώμα και νου και να μεταμορφώσει τόσο το σκηνικό χώρο όσο και τους καλλιτέχνες μέσα σ’ αυτόν.
Αν είσαστε δικηγόρος, θ’ αναλαμβάνατε ποτέ το ρίσκο να υπερασπιστείτε τις δύο αδερφές ενώπιον της δικαιοσύνης; Ποια θα ήταν η υπερασπιστική σας γραμμή;
Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου ως δικηγόρο, σε καμία περίπτωση. Υποθέτω ότι η υπερασπιστική γραμμή μου θα έπρεπε να στηρίζει την εγκυρότητά της σε κάποια αδιαμφισβήτητα δεδομένα. Ναι, το έγκλημα ήταν βίαιο. Λέγεται μάλιστα ότι τα χτυπήματα των αδερφών Παπέν κατευθύνονταν κυρίως στα κεφάλια των κυριών τους, εξαλείφοντας τα χαρακτηριστικά των προσώπων τους. Οι φιλόσοφοι Ζιλ Ντελέζ και Φελίξ Γκουατάρι υποστήριζαν ότι, εφόσον το πρόσωπο είναι αυτό το οποίο υποκύπτει σε προκαθορισμένους κοινωνικούς και πολιτικούς συμβολισμούς, η “αποδόμηση” αυτού θα προκαλέσει αμφισβήτηση στο κοινωνικό καθεστώς και τις ταξικές και φυλετικές διακρίσεις. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι στο πέρασμα του χρόνου, οι αδερφές Παπέν αναγνώριζαν όλο και περισσότερο στα πρόσωπα των κυριών το κοινωνικό πρότυπο στο οποίο δε θα μπορούσαν ποτέ να υπαχθούν. Ψυχικά ασταθείς, σε μια στιγμή έξαρσης, η Κριστίν και η Λεά δεν επιτέθηκαν στις Λανσελέν – τα αφεντικά τους, όσο σε σε όλους τους κοινωνικούς φραγμούς τους οποίους έφεραν τα πρόσωπά τους. Αντιστάθηκαν σε όλα τα «πρέπει» που δεν μπορούσαν να ικανοποιήσουν, σε όλα τα «θέλω» που δε θα μπορούσαν ποτέ να πραγματοποιήσουν, σε μια παρανοϊκή προσπάθεια να αλλάξουν το μέλλον τους.
Έχοντας την ευθύνη και της απόδοσης του πρωτότυπου κειμένου, θεωρείτε ότι υπήρχαν διακριτά χαρακτηριστικά ανάμεσα στις δύο αδερφές ή λειτούργησαν «εις σάρκαν μίαν»;
Η Κριστίν και η Λεά Παπέν μεγάλωσαν κάτω από ένα καθεστώς κομφορμισμού και της εκμετάλλευσης, χωρίς να γνωρίσουν τη σημαίνει αγάπη και μητρική φροντίδα. Εγκλωβισμένες στα «πρέπει» και τα «θέλω» άλλων, οδηγήθηκαν σε ένα τέτοιο αποτρόπαιο έγκλημα, όχι μόνο επειδή χρόνια βρίσκονταν σε περιβάλλον καταπίεσης, αλλά γιατί φοβήθηκαν μήπως χάσουν η μία την άλλη. Κυρίως φοβήθηκαν τη μοναξιά. Μεταξύ τους, παρά τις διαφορές τους, έβρισκαν αποδοχή και κατανόηση. Η Κριστίν, ως μεγαλύτερη, είχε ενστερνιστεί τους αντιφατικούς ρόλους της μητέρας και του άντρα, ήταν απόλυτα προσκολλημένη στην ύπαρξη της αδερφής της. Η μικρότερη, η Λεά, παρόλο υπήρχαν κάποιες στιγμές ονειροπόλησης - όντας παντρεμένη και έχοντας κάνει ένα νέο ξεκίνημα - δεν μπορούσε να διαχωρίσει τη θέση της από τη μεγάλη της αδερφή. Τελικά, όντας σχεδόν ένα πρόσωπο και ακροβατώντας ανάμεσα στην ατελή ανθρώπινη φύση τους και την απαιτούμενη αψεγάδιαστη επίδοσή τους, ύστερα από χρόνια σαν «καλοκουρδισμένα αυτόματα για τις δουλειές του σπιτιού», υπέκυψαν στην ψυχικά ασταθή ανθρώπινη φύση τους και δραπέτευσαν από τα κοινωνικά δεσμά τους.
Διαθέτουν αρχιτεκτονική αισθητική οι νέοι θεατρικοί χώροι στην Αθήνα; (Αιτιολογήστε την απάντησή σας, σε κάθε περίπτωση)
Κατά τη γνώμη μου, ο επιθετικός προσδιορισμός «νέος» εμπερικλείει ένα μεγάλο εύρος διαφορετικών μεταξύ τους θεατρικών χώρων, οι οποίοι υπηρετούν αντίστοιχα είδη θεατρικών παραστάσεων. Θα εστιάσω στο ενδιαφέρον που υπάρχει τελευταία να αξιοποιηθούν θεατρικά χώροι οι οποίοι δεν εμπίπτουν στην τυπική κατηγορία του θεάτρου, όπου η δράση και οι ηθοποιοί τοποθετούνται επί σκηνής και οι θεατές απέναντι, σε διαδοχικές βαθμίδες με ανάλογη υψομετρική διαφορά, για καλύτερη ορατότητα σε ορθή προβολή. Βρίσκω ιδιαίτερα καίρια την αναθεώρηση του τί σημαίνει «σκηνή» και την εκ νέου εξερεύνηση του πώς μπορεί κανείς να βιώσει ένα θεατρικό έργο, μια καλλιτεχνική δράση, μια περφόρμανς, ιδιαίτερα όταν το κέλυφος το οποίο πρόκειται να στεγάσει μια τέτοια δράση δε σε περιορίζει αρχιτεκτονικά, παρά σου αφήνει το περιθώριο να επιλέξεις τη δική σου χωρο-γραφία.
Τα τηλεοπτικά προγράμματα που έχουν ως βάση το χορό, έχουν βοηθήσει στην αποδοχή και την απενοχοποίηση της έννοιας του χορού στην ελληνική κοινωνία ή τον έχουν ευτελίσει, συντελώντας στην αντίθετη κατεύθυνση, όπως διατείνονται πολλοί; Eίστε υπέρ ή κατά και για ποιο λόγο;
Ας μη γελιόμαστε. Οι εικόνες που προσλαμβάνουμε καθημερινά μέσω της τηλεόρασης είναι απόλυτα ελεγχόμενες. Το τηλεκοντρόλ ίσως μας δίνει την ψευδαίσθηση μιας κάποιας επιλογής, όμως στην πραγματικότητα, το τί θα επιλέξουμε είναι κατά μεγάλο βαθμό προκαθορισμένο. Επομένως, τοποθετώντας ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα με βάση το χορό σε ώρα υψηλής τηλεθέασης προφανώς διευκολύνεται τόσο η διάδοσή του, όσο και η ευρύτερη αποδοχή του. Φυσικά όταν η υψηλή τηλεθέαση είναι γνώμονας διαμόρφωσης μιας οποιασδήποτε εκπομπής, είναι δεδομένο ότι και τα συγκεκριμένα προγράμματα θα πρέπει να ικανοποιήσουν κάποια προαπαιτούμενα. Πάραυτα, όταν αυτά τα προαπαιτούμενα δεν επισκιάζουν την τέχνη του χορού δεν βρίσκω το λόγο γιατί να είμαι αρνητικά προσκείμενη απέναντί τους. Υπάρχουν τόσα άλλα προγράμματα που ευτελίζουν την ίδια την υπόσταση του ανθρώπου που μια καθοδηγούμενη ίντριγκα δε θα με αποτρέψει να παρακολουθήσω ένα πρόγραμμα όπου είναι διακριτή η προσπάθεια των συμμετεχόντων. Ως θεατές πρέπει να είμαστε έξυπνοι, να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα στοιχεία της μυθοπλασίας, να έχουμε κριτικό πνεύμα. Η εικόνα, όχι μόνο μέσω της τηλεόρασης, αλλά και μέσω των διαδικτυακών προγραμμάτων κοινωνικής δικτύωσης (facebook, Instagram κλπ) μπορεί είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο. Στο βαθμό που είναι στο χέρι μας, ας επιλέξουμε πώς θα το χρησιμοποιήσουμε.
Πληροφορίες για την παράσταση: Εδώ
